Dünyada sermaye artık gelişmekte olan piyasa alanlarından çıkıp gelişimini daha üst seviyeye çıkarmaktadır.

Mohameda El-Erian’ın Project Syndicate’ta çıkan en son yazısında Türkiye açısından da çok mühim mesajlar taşımaktadır.Bu mesajları anlatmaya çalışacağım.

Doların bu güçlenmesinin ülkemiz açısından oluşturacağı riskleri Arjantin ekonomi sistemi ve yapılanlar üzerinden anlatmakta fayda vardır.Arjantin Devlet Başkanı Macri’nin pesonun(Arjantin para birimi) dolar karşısında erimesini sonlandırmak için IMF’ye başvuruda buluşu ve Arjantin'deki faiz artışları Arjantin ekonomi sistemini duraklatarak ekonomi konusunda yapılması planlanan reform paketlerinin uygulanmasını riske sokacak. Arjantin ekonomisinin kaderindeki bu değişim dolar endeks sisteminin kıymet kazanma durumunda oluşan geniş çaplı etki baskısının yansıtması yönünden büyük önem taşımaktadır.Hem büyüme performanslarındaki fark aralıkları hem de para politikasındaki değişim etkisi sebebiyle dolar kuru endeksi daha da güç kazanarak yoluna devam edecektir.

Bazı çevreler doların güç kazanmasını küresel boyutta dengesizliklerdeki uzun ve geniş vadede düzelme süreciyle uyumlu olabileceğini düşünebilir. lakin Arjantin’in IMF’den yardım istemesi dolar endeksindeki güçlenmenin başka dengesizlikler yaratacağını da ortaya koymuş vaziyette.

Fed bir süredir para politikasında yaptığı değişikliklerle diğer merkez bankalarının birkaç ilerisinde yol almakta ve aradaki endeks kuvvetlenmesi daha da artmaktadır. Faiz artışı, dev ölçek revizyonlarından oluşturulan varlık alımlarının azaltılması ve birkaç sene boyunca sürecek bilanço küçültme çabaları Fed’i diğer merkez bankalarından ayıran etmenler. Sene başından beri açıklanan ekonomik veriler ve dünyanın diğer bölgelerindeki beklentiler arasındaki fark açıldıkça dolar endeksinin artışı körüklendiğinden, Fed’in farklı adımları artık daha fazla hissediliyor.

Türkiye Merkez Bankası Müdahale Şekilleri
Türkiye Merkez Bankası Kanunu , ekonomide fiyat istikrar uyumunu sağlamak amacıyla uygulanması planlanan para politikası ve kullanılacak para politikası araçlarını belirleme yetkisi doğrudan Merkez Bankası’na verilmişken, Türk Lirası’nın iç ve dış denge değerini korumak amacıyla gerekli olan tedbirleri almak ve yabancı paralar ile altın karşısındaki denkliğini tespit etmeye yönelik kur endeks etkisini belirleme görev ve yetkisimevcut Hükümet ile Merkez Bankası’na verilmiştir.
Merkez Bankası,Merkez Hükümet ile beraber belirlediği kur rejim politikası etrafında, mevcut piyasada meydana gelen yüksek fiyat hareketlenmelerini düzenlkemek amacıyla,plan dahilinde uygulanmakta olan kur politikasına uygun bir realist metod ile döviz piyasalarına müdahale eder.

Şayet, uygulanmakta olan mevcut kur rejimpolitikası çerçevesinde belirli bir kur düzeyi planlanıyorsa, Merkez Bankası 2 yöntem dahilinde müdahalelerini gerçekleştirir.

1- Bankaların kotasyonlarına müdahale etkisi :

Merkez Bankası’nın, bankaların serbestçe belirledikleri ve elektronik iletişim ağı ile tüm bankacılık sistemine ilan ettikleri alış-satış kotasyonlarına müdahale etme yöntemidir. Şayet bankaların kotasyonları Merkez Bankası’nın hedeflediği düzeyin üzerinde oluşmuş ise, Merkez Bankası bankaların duyurdukları alım kotasyonlarına “satım” yaparak piyasada ekonimisinde döviz arz miktarını yükselterek ve böylece kurları düşürerek, hedeflediği düzeye çekmektedir. Yine aynı şekilde şayet bankaların kotasyonları Merkez Bankası’nın planladığı düzeyin altında ise, Merkez Bankası bankaların duyurdukları satım kotasyonlarından “alım” yaparak piyasada döviz isteğini yükseltmekle ve dolayısıyla kurları yükseltmektedir.

2- Merkez Bankası Piyasası aracılığı ile müdahale:
Bu yöntemle Merkez Bankası kendi bünyesinde bulunan piyasalarda müdahalenin amacına uygun olarak alış ya da satış fiyatını ilan eder ve isteyen kuruluşlarla bu fiyatlardan döviz alış ya da satış işlemlerini gerçekleştirir. Döviz fiyatları hedeflenen seviyelere ulaşıncaya kadar müdahaleye devam edilir.

Yukarıda anlattığımız sözü edilen iki yöntem şekliyle oranla daha az sıklıkla kullanılan bir diğer yöntem şekli ise Merkez Bankalarının ihale yolu şekli ile döviz alım ya da satım işlemlerini gerçekleştirmeleridir.

3- İhale yöntemi ile müdahale:
Bu yöntemi diğer iki yöntemden ayıran en belirgin özellik, bu tarz müdahalelerle belli bir kur seviyesinin hedeflenmeyip, alım satım işlemlerinin piyasa ekonomisinde meydana gelebilecek kısa vadeli arz-talep dengesizliklerinin oluşturacağı fiyat dalgalanmalarını önlemek niyeti ile yapılmasıdır. Döviz piyasasında geçici bir arz ya da talebin oluşması ve fiyatların çok yüksek oranda dalgalanması durumunda Merkez Bankası döviz alım ya da satım ihalesi yapılacağını duyurur. Döviz işlemi yapmak isteyen bankalar talep/arz ettikleri miktar ve hangi fiyattan almak/satmak istediklerini Merkez Bankasına bildirirler. Merkez Bankası da toplanan teklifleri değerlendirerek, piyasanın o günkü durumuna uygun bir miktarda döviz alış-satışına karar verir. Bu sebeble, ihalede meydana gelen işlemlerin fiyat oranı Merkez Bankası değil, bankalar belirlemiş olur.
Bir sonraki konumuzda dolardaki yükselme oranlarına göre merkez bankaların müdahele oranlarının mevcut ülke ekonomi etkisi üzerinde olacaktır.