Ang kini nga artikulo kay mabasa usab sa pinulongang Ingles/English ug Tagalog.

Kung maayo ka sa pagsulbad ug word problems gikan sa matematika sa elementarya, tingali imong tubag kay "2" (o bisan kung dili ka maayo sa mga word problems, tungod kay kini usa ka sayon ra nga problema).

Kung ikaw usa ka lalom maghunahuna, makaingon siguro ka "dili ko sigurado, pero basin wala nay mahabilin" tungod kay wala nako masulti kon asa gibutang ang iced cubes, unsay temperatura (kon ang gihisgutan nga Thai iced tea nagpasabot nga dakog kalagmitan nga si Alice naa sa medyo init nga parti sa Thailand?), o kung unsa kadugay usa muinom si Alice sa iyang iced tea ineg udto.

Nganong nangutana ka namo ani nga dili praktikal nga pangutana sa math?

Sa inistrikto nga pagkaistorya, ang titulo nga pangutana dili gyud problema sa matematika. Pananglitan, kung nakigsulti ka kang Alice niining gabhiona, tingali sultihan ka niya nga ang panahon init kaayo nga ang tanan niyang ice natunaw sa wala pa niya ibutang kini sa iyang tea sa udto.

Ang pangutana mahimong mathematically solvable problem kung makuha nato ang tanang may kalabutan nga kasayuran nga gikinahanglan sa paagi nga mahimo natong irepresentanta sa matematika. Mahimo nga imong gibati sa ako "pagpanlimbong" sa diha nga ako nangutana tungod murag nangutana ko diin hingpit nga nagsaad nga ang tanan nga may kalabutan nga kasayuran anaa, mao nga ang kinahanglan nimong buhaton kay ang paggamit sa imong kahibalo sa matematika aron masulbad ang problema.

Mathematical reasoning usa ka kusgan kaayong himan ug nagdala kanato ug pag-asdang sa daghang mga lugar sa syensya. Apan tungod kay nasulbad na ang daghang mga problema, dali kitang makombinsar pinaagi sa mga argumento nga naggamit ug mga argumento sa matematika. Pagkahuman sa tanan, mahimong magtrabaho ka sa matematika ug makita nga ang tanan nga matematika sakto.

Apan ang gisulayan nako nga ipunto sa akong orihinal nga pangutana
kay dali ra gyud ang pagtukod ug usa ka modelo sa matematika aron makalimtan ang mga elemento sa tinuud nga problema nga imong gisulayan nga tukion, nga miresulta sa usa ka modelo nga makapakombinsir tungod sa katukma sa matematika niini, apan hingpit nga sayup ingon usa ka panagna nga modelo sa tinuud nga kalibutan.

Kung labi ka komplikado ang sistema nga imong gisulayan nga modelo sa matematika, mas lagmit imong malimtan ang importanteng mga elemento nga muguba sa panagna nga gahum sa modelo. Ang mga modelo sa matematika nga nagtinguha sa pagtagna sa pamatasan sa tawo lagmit delikado kini sa mga sayup tungod sa daghang mga hinungdan nga nakaimpluwensya sa pamatasan sa tawo, naghimo kini nga lisud nga makuha ang tanan niini nga mga hinungdan sa modelo. Bisan pa sa mga kahuyang, walay katapusan nga mga pagsulay nga gamiton ang matematika sa pag-modelo sa pamatasan sa tawo, tungod kay adunay daghang kwarta nga makuha gikan sa husto nga pagtagna sa pamatasan sa tawo (stock, politika, ug uban pa).

Ok, sigurado, apan miresulta ba kini sa tinuod nga mga problema sa kalibutan?

Ang real estate bubble ug resulting financial crisis niadtong 2007-2008 adunay mga sinugdanan sa usa ka modelo sa matematika nga dili husto nga panagna ang "safety" sa financial derivatives gitawag nga collateralized debt obligations (CDOs for short).

Ang modelo sa CDO komplikado aron makatarunganon tan-awon, pero pakyas gihapon aron igo nga i-modelo ang husto nga pamatasan sa tawo. Lakip sa ubang mga butang, pakyas kini sa pag-modelo sa kamatuoran nga ang paggamit niini nga pormula mismo ingon usa ka paagi sa paghatag ug bili sa mga CDO makapadasig sa paghuyang sa mga sukdanan alang sa mga lagda sa pagpahulam nga sa katapusan nagdugang ang kantidad sa mga tag-iya sa balay kinsa dili mahimo o dili magpadayon sa pagbayad sa ilang mga utang sa balay sa diha nga sila nakasinati og kagubot sa pinansyal.

Ok, busa dapat ba nato dili saligan ang tanan nga mga modelo sa matematika?

Dili, ang mga modelo sa matematika maayo nga mga himan ug adunay daghang gamit. Apan sa sunod higayon nga makita ka ug usa ka tawo nga nagtagna sa pamatasan sa tawo basi sa usa ka modelo sa matematika, akong isugyot ang labing maayo nga lugar kon diin makit.an ang mga sayup dili sa matematika mismo. Pangitaa ang mga butang nga mahimong kulang sa modelo.

Ug mahimong magduhaduha ka bahin sa abilidad sa maong modelo sa pagdakop ang tanan nga mga butang nga muabot sa proseso sa paghimog desisyon sa tawo.

All photos/contents from this post are obtained from @blocktrades-help / @blocktrades (also BlockTrades website) and is used with permission for translation purposes only.