Ulus-Devlet ve Osmanlı İmparatorluğu

Bu yazımda “Ulus Devlet” kavramına değineceğim. Doğal olarak her yönüyle yazmam mümkün değil. Binlerce sayfayı sığdıramam. Ne var ki kısaca anlatıp faydanıza sunabilirim.

Ulus devlet kısaca şöyle ifade edilebilir. Din, dil ve kültürel anlamda ortak değerlere sahip bir topluluktan oluşan devlettir. Burada kasıt bir fiil aynı olma sureti değildir. Ancak çoğunluk bu şekildedir. Ortak değerlere sahip bu toplumun yegane uğraşı devletini ve ulusunu bir adım daha ileri taşımaktır. Düşüncenin temelinde yatan budur. Emperyal değil ulusçu olunmalı ve bizdeki ifadesi ile “Her şey vatan için” olmalıdır.

Ortaya çıkışı dünya tarihi açısından çok önemli bir olayın sonrasındadır. Meşhur Fransız İhtilali. Yakın tarihli hangi akımın detayına insek zaten bu olay tüm ihtişamıyla karşımıza dikilir. Gelelim konumuza. Avrupa Aydınlanma Çağı’nı yaşıyordu. Toplumsal konularda çok farklı seçenekler ortaya çıkıyor ve insanlık daha önce duymadığı şeyleri duyuyordu. Herbiri bir diğerinden etkili eserler kaleme alınıyordu. Bu eserler okundukça, fikirler yayıldıkça homurtular da yükselmeye başladı. Montesquieu, Rousseau, Diderot, Voltaire gibi düşünürler Fransız toplumunda fitilin ateşini yaktılar.

Toplum Sözleşmesi, Kanunların Ruhu Üzerine gibi eserler yaygın bir görüş oluşturdu. Artık monarşiye yer yoktu. Uluslar bir şekilde anayasal düzenle idare edilmeli ve kuvvetlerin ayrı, hukukun egemen olduğu devletler kurulmalıydı. Fransa’da kaynayan bu toplum amacına ulaşınca Avrupa’da imparatorluklar birer birer Ulus-Devlet anlayışına teslim olmaya başladı. Her ulus yaşadığı coğrafyada egemen olma arzusu ile isyan etti. Yüz yıldan uzun süren bir sürecin sonunda Avrupa günümüz haritasına yakın şeklini aldı.

Osmanlı İmparatorluğu ise bu akımdan fazlasıyla etkilenmişti. Cihan İmparatorluğu’nun zaten zayıfladığı bir döneme denk gelmesi münasebetiyle azınlıkların çoğu isyan bayrağını çekmiş, ayrılmıştı. Osmanlı aydınları isyanlarla boğuşan devletin halini görüp çeşitli fikirler ileri sürdü. Tanzimat Fermanı ve Islahat Fermanı yayınlandı. Ne var ki beklenen etkiyi göstermedi. En sonunda 1876 tarihinde Kanun-i Esasi, yani ilk anayasa kabul edildi ve 1. Meşrutiyet ilan edildi. Derken kaldırıldı daha sonra 2. Meşrûtiyet ilan edildi. Ne yapıldıysa olmadı Balkan Savaşları ve Trablusgarp Savaşı devleti iyiden iyiye zayıflattı. Batı’daki bütün azınlıklar bağımsızlığını kazanmıştı. Ardından 1. Dünya Savaşı ile güney hattı da topraklarımızdan ayrılmış oldu.

Gazi Mustafa Kemal tüm bu siyasi yaşanmışlıkları iyi analiz etmesiyle muazzam bir devlet aklına sahiptir. Eski toprakları arzulamak kesinlikle bu millete bir şey kazandırmayacaktı. Her biri ayrılan bu toplumların çoğu kendi ulus-devletlerini kurmuşlardı. Bize düşen de milletimiz adına kendi devletimizi kurup gerekli reformlarla 20. yüzyıla adapte olmaktı.

Burdan sonrası malumunuz Cumhuriyet :) Yazacaklarım bu kadar. Umarım sıkmamışımdır.