Ispanak: Göz Sağlığını Koruyan Sebze

Yeşil el kelimesinin farsçasını pek az kişi bilir ama kelimeyi karşılayan sebze yediden yetmişe herkese malumdur. Evet söz konusu olan sebze dünya mutfağında çok ayrı bir yere ve kullanım alanına sahip olan ıspanaktır. Çok sayıda çeşidi olan ve kolay yetişen ıspanağın en önemli üretici ülkelerinden biriyiz. Klasik etli yemeği, böreği, salatası, gözlemesi, köftesi başta olmak üzere bu faydalı sebze ile mutfaklarımızda bin bir çeşit yemek yapılmaktadır. Son dönemlerde bir de tüm dünyayı saran yeşil detoks merakının ülkemize de gelmesiyle ve sosyetik isimler tarafından reklamının yapılmasıyla ıspanak suyu pek bir moda oldu. Spor yapan gençler tarafından yeşil detokslar tüketilmeye başlandı.

Ispanak aslında Batı dünyasının çok sonraları tanışmış olduğu bir sebzedir. Kaynaklara bakılırsa ne eski Romalılar ve de Yunanlılar bu sebzeyle tanışmamışlardı. Ispanak ilk olarak milattan önce İran'da ortaya çıkmış ve bu bölgede yetiştirilmeye başlanmıştır. İlk olarak Asya ülkeleri arasında yaygınlaşmaya başlayan ıspanak yedinci yüzyılda bugün dünyanın en büyük ıspanak üretcisi olan Çin'e getirilmiştir. Haçlı seferleri sonrasında ıspanağın Avrupa yolculuğunun başladığı biliniyor. İspanyol keşişler tarafından beğenilen ıspanak manastır bahçelerinde yetiştirilmeye başlamasıyla yavaş yavaş yaygınlaşmıştır. İlk önce Almanya'ya, on dördüncü yüzyılda İngiltere ve Fransa'ya ulaşmıştır. Ispanağın faydalarını kısa sürede keşfeden Avrupalılar vitamin açısından zengin olan bu mucize sebzeyi iskorbüt rahatsızlığına karşı ve bağırsakları çalıştırmak amacıyla kullanmışlardır. Günümüzde ıspanak bütün kıtalarda ve ülkelerde yaygın bir şekilde tüketilmektedir. Yapraklı sebzeler arasında ıspanak benzersiz bir fenomendir.

Ispanağın Başlıca Faydaları

Ispanağın içeriğinde şeker, lif, yağlar, proteinler, karbohidratlar ve beta karoten yer alır. B grubu, PP, A, H, C ve E vitaminleri bulunur. Selenyum, kalsiyum, manganez, magnezyum, bakır, sodyum, çinko, potasyum, fosfor gibi mineraller ise ıspanakta bulunan diğer faydalı maddelerdendir. Çok düşük kalorilidir, 100 gramı sadece 23 kalori içerir, bu özelliği ile diyet yapanlara tavsiye edilir.

• C ve A vitaminleri sebzenin bileşiminde bulunan en önemli vitaminlerdir, faydalarının yanı sıra bu vitaminlerin bir başka avantajı, termal işlem sonrasında kaybolmamalarıdır. Çeşitli maddeler ve vitaminlerin eşsiz kombinasyonu sayesinde ıspanak vücut sağlığı üzerinde çok olumlu etkilere sahiptir. Örneğin, ıspanak vücuttan toksinlerin ve zararlı maddeleri atma özelliğine sahiptir. Zengin beta karoten içeriği ile havuçtan sonra ikinci sırada yer alıyor. Bu özellikleri sayesinde ıspanak vücudu yararlı maddelerle zenginleştiren ve performansı artıran, beslenme menüsünde bulunması gereken vazgeçilmez olan bir sebzedir.

• Ispanakta bulunan önemli maddelerden biri de luteindir. Bu madde göz sağlığına önemli ölçüde katkıda bulunur ve makula dejenerasyonunun önlenmesine yardımcı olur. Bu maddeye özellikle bilgisayar başında çok vakit geçiren insanların ihtiyaçları vardır. Lutein göz yorgunluğunu azaltıcı etki gösterir. Haftada 350 gr olmak üzere düzenli ıspanak tüketimi yaşla birlikte ortaya çıkan görme sorunlarının önlenmesine yardımcı olur. Görme sorunları varsa ıspanak takviye besin olarak tüketilmelidir.

• Ispanak birçok hastalığın önlenmesi ve iyileştirilmesinde faydalıdır. Diş ve diş etleri, kan damarları üzerinde sorunları olan insanlar için yararlıdır, gastrointestinal sistem, pankreas ve tükürük bezinin fonksiyonunu düzenler, tümörlerin gelişimini önleyen antikanser özellikleri vardır.

• Zengin içeriği ile vücudu bir anlamda vitamin kokteyli ile temin ettiğinden özellikle çocukların ve hamile kadınların tüketmeleri önerilir. Ispanak idrar söktürücü, laksatif ve iltihap kovucu özelliklere sahiptir, gastrit, anemi, hipertansiyon gibi rahatsızlıkların önlenmesi ve iyileştirilmesinde önemli rol oynar. Sedatif özelliklere sahip olmasından dolayı stres ve diğer sinir sistemi sorunlarına yardımcı olmaktadır.

• İyot içerdiğinden dolayı ıspanak tiroid fonksiyonları için yararlıdır. Diğer yeşil sebzelerle kıyaslandığında sindirimi çok hızlı ve kolaydır.

• Ispanak ayrıca karbonhidrat metabolizmasını düzenleme ve insan vücudu açısından önemli olan hormonların salgılanmasına yardımcı olma özelliklerine sahiptir.

• Bağırsaklara faydalıdır, lif ve klorofil içeriği ile kabızlığın giderilmesine yardımcı olur ve bağırsakları temizler.

• Daha önceleri ıspanakta çok büyük miktarda demir olduğu düşünülürdü fakat yapılan son çalışmalarla ıspanaktaki demir miktarının az olduğu ve vücut tarafından kötü emildiği ortaya çıkarılmıştır.

Ispanağın protein içeren gıdalarla birlikte tüketimi önerilir, çünkü bu sebze vücut tarafından protein emilimine yardımcı olur. Ispanaktan maksimum fayda almak için taze halde tüketmek gerekir.

---

Ispanağın Yan Etkileri

Ispanak bu yazımda yer verdiğim yararlı özelliklerin yanı sıra bir takım yan etkilere de sahiptir.

Ispanağın en büyük dezavantajı oksalik asit içermesidir. Nefrit, taş veya böbrekler ve idrar yollarının diğer sorunlardan muzdarip olanların ıspanak tüketmeleri tavsiye edilmez. Ayrıca karaciğer hastalığı, onikiparmak bağırsağın ülseri, safra yolları rahatsızlıkları ve gut hastası olan kişiler için de ıspanak zararlıdır.

Eğer bu rahatsızlıklara rağmen ıspanak tüketmeye karar verirseniz oksalik asit içeriği çok daha az olduğu için genç olan küçük yaprakları tercih etmeniz önerilir.

---

Çeşitli Rahatsızlıklarda Ispanak Kullanımı

Kansızlığa karşı: Kansızlığa karşı ıspanak demlemesi hazırlanarak içilir. Bunun için bir çorba kaşığı ezilmiş yaprakların üzerine yarım bardak sıcak su eklenip demlenir. Yarım saat beklettikten sonra süzülür ve yemeklerden önce içilir. Bu tarz bir demleme boğaz ağrısı, kabızlık ve zatürreye de iyi gelir.

Bacak kasılmalarına karşı: Kasılmalara karşı sebzenin taze yapraklarını badem yağında kavrulur içine taze tereyağı karıştırılarak tüketilir

Abse, yanıklar ve egzemaya karşı: Enfekte cilt bölgelerine zeytinyağında kavrulmuş ıspanak yaprağı konulur.

Hemoroide karşı: Uzmanlar basura karşı özel bir karışım hazırlamayı önerirler. Ispanak suyu sıkılır içine badem yağı eklenir. İçecek gün boyunca küçük dozlarda tüketilir.

Çeşitli şişkinliklere karşı: 10 gram ezilmiş yapraklar yarım bardak sıcak su ile karıştırılır. Bu karışım 2 saat boyunca demlenir. Sonra süzülür. Günde üç kez içilir.

Hastalık sonrası güç toplama: Ağır hastalık veya operasyonlardan sonra vücudun güç toplamasına yardımcı olmak için yedi gün boyunca her gün ıspanak suyu içilmesi tavsiye edilir.

---

Ispanakla İlgili Merak edilenler

Emziren kadınlar ıspanak tüketebilirler mi? Ispanak zengin bileşenleri sayesinde emziren kadınların beslenme menüsünde mutlaka bulunması gereken bir sebzedir. Çorbalarda, güveçte, soslarda, salatalarda ve diğer yemeklerde kullanılabilir. Bu sebzenin çocuk üzerindeki muhtemel etkilerini en az indirmek için doğumdan en erken 2 ay sonra tüketilmeye başlanması önerilir. Ispanağın bir nötr bir tadı vardır, alerjiye neden olmaz, bu nedenle kullanımı bebek üzerinde olumsuz etkiye neden olmaz, vitamin ve mineraller ile anne sütünü zenginleştirecektir.

Ispanak çiçek açtıktan sonra yenir mi? Birçok yeşil sebzede olduğu gibi ıspanak çiçeklenme sonrası sert hale gelir, yaprakların tadı acılaşır. çiçeklenme sonrası yapraklardaki oksalik asit fazlalaşır. Bundan dolayı çiçek açtıktan sonra sebzenin tüketilmemesi önerilir.

Ispanak çiğ halde yenir mi? Vitaminler ve antioksidanlar tamamen yeşil taze yaprakların içinde daha fazladır. Çiğ ıspanak salata ve sandviçlerde kullanılabilir, ayrıca suyu sıkılıp içilebilir. Pişirilen sebze vitaminleri önemli ölçüde korur ancak antitoksidan özelliklerinde azalma olur.

Bu yararlı sebze sağlığını düşünen herkesin beslenme menüsünde yer almalıdır.

---

Ispanaklı Smoothie

Ispanak smoothie yapımı için ideal bir sebzedir. Birçok meyve ve sebzeyle uyum gösterir, içeceklere güzel yeşil rengini verdiği gibi antioksidan açısından da zenginleştirir.

Kivi, muz ve ıspanak üçlüsünü biraraya getirerek enerji verici bir smoothie hazırlayabilirsiniz. Bu faydalı içecek detoks etkisiyle organizmanın temizlenmesine yardımcı olur, vitamin ve mineral açısından vücudu zenginleştirir.

Smoothienin yapımı için bir demet ıspanak, bir adet kivi, bir adet muz, limon suyu ve biraz su kullanılır. Ispanak iyice yıkanır ve kurutulur. Kivi ve muzun kabukları soyulur ve dilimlenir. Tüm malzeme blenderdan geçirilir. Sağlıklı ara öğün içeceğiniz hazırdır.

---

Photo credit: Images by Pixabay.com

@damla