GÖZETLEME FAALİYETLERİ VE ETİK
Etik, kişiler arası ilişkilerde istem ve eylemlerin ahlaki yönünü inceler ve bu yüzden “ahlak felsefesi” olarak da adlandırılmaktadır. Etik temel olarak insanın eylemlerinin ahlaki açıdan değerli veya değersiz olması ve bunu etkileyen unsurlarla ilgilenmektedir. Bu kapsamda insanın hangi davranışa yola açan nedeninin; yani isteminin veya iradesinin ve aynı zamanda gerçekleştirdiği eylem veya davranışın doğru hangisinin yanlış olduğu etik alanına girmektedir. Mesela trafik kazasında yaralanan birisine yardım etmeyi istemek iyidir. Lakin bu kişi ilkyardım kurallarını bilmiyorsa kazazedeye müdahale eylemi yanlış olabilir. Bu kapsamda etik alanında bir eylem veya davranış hem ahlaki açıdan iyi hem de uygulama açısından da doğruysa etik olarak kusursuz bir eylem veya davranış olur.
Gözetim ve gözetim teknolojilerinin oluşturulması ve kullanılması sürecinde hangi istemin/iradenin; yani davranışa yol açan nedenin “iyi” hangi istemin/iradenin “kötü” olduğunu ve aynı zamanda hangi eylemin/davranışın “doğru” hangi eylemin/davranışın “yanlış” olduğunun tespitine yönelik olarak etik kuralların oluşturulması bir gereksinim olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kapsamda Gary T. Marx, gözetim etiğini belirlemeye yönelik sorular oluşturmuş ve bu sorulara verilen cevaplar doğrultusunda bir uygulamanın etik olup olmadığını ispat etme yoluna gitmiştir. Bunu yaparken öncelikle bir takım faktörler belirlemiştir. Öncelikli olarak etik olup olmadığı değerlendirilecek olan gözetim uygulamasının gerekliliği ve bu uygulamanın istenilen hedefe ulaşmak için gerçekten geçerli sonuç verip vermeyeceğidir. Ona göre salt kişisel ya da kurumsal menfaatler için kişisel verilerin kullanılması etik kavramına uygun düşmeyecektir.
Gerekliliği sağlanan bir gözetim yönteminin bireye fiziksel ya da psikolojik zarar verip - vermemesi ve gözetlenenin izni olup - olmaması sorgulanmalıdır. Örneğin, bir bireyin saç, kan ya da parmak izi gibi verilerini toplamak sıradan ve alışık olunan bir durum değildir. Fakat bazı yeni teknolojilerde kullanıcıyı tanıma amaçlı şifre yerine parmak izinin kullanılması ya da havaalanına giren bireyin güvenlik hedefli retinasının eşleştirilmesi gibi teknolojiler hayata sızdıkça, bedene ait tüm veriler gündelik kullanıma açılmaktadır. Burada belirtilen tekniklerin böyle bir denetime gerçekten ihtiyaç olduğu için mi kullanıldığının ve bireye zarar verip vermediğinin netleştirilmesi gerekmektedir.
Bireyin DNA’sına kadar sızabilen biyolojik gözetim teknikleri düşünüldüğünde, elde edilen verinin hassasiyeti ve derinliği ortaya çıkmaktadır. Burada bu verilerin kullanımından tedirginlik duymaktan daha doğal bir şey olmayacaktır. Yine biyolojik gözetim uygulamaları üzerinden gidilecek olursa, bireyler güvenlik hedefli bu uygulamalara zaman zaman kendi rızalarıyla katılmaktadırlar. Fakat bu durum bile, gözetleyenlere bu verileri istedikleri gibi kullanma hakkını vermemelidir. Kişisel verilerini paylaşıma sunan bireyin en azından kullanım şekli ve sınırları üzerinde inisiyatifi olmalıdır. Aksi takdirde Marx’a göre bu durum kişisel hak ve özgürlükleri çiğneme noktasına giden etik olmayan bir yaklaşıma dönüşür.
Veri toplama hususunda gereklilik ortaya çıktığında ve bu durumun bireye ciddi bir zarar vermeyeceği temin edildiğinde, sıra veri toplama koşullarının etik kurallara uygun olup olmadığını incelemeye gelecektir. Öncelikle bireylerin kişisel verilerinin kimlerin elinde olduğu ve neden bu kişilerin elinde olduğuna dair fikir sahibi olmaları ve bütün bunlar için izinlerinin olması beklenmektedir. Marx’ın gözetimin zararsızlığı konusunda objektif bir bakış yaratmak için belirlediği faktörlere eklediği bir soru da, gözetleyenlerin bu şekilde bir uygulamaya kendileri maruz kalsa tepkilerinin ne olacağıdır. Çünkü daha önce örneklenen gözetim uygulamalarında, bireyin inisiyatifine danışmaksızın gözetleyen iktidarlar, gözetlenenle aynı durumda olmamalarından ötürü, bu tarz bir empatiden uzakta durmaktadırlar. Üstelik iktidarın veri toplamaya yönelik iştahı hep yükselen bir ivmeyle artmakta, asgari düzeyde veri toplamakla yetinmemektedir.
Etiğe bakan yönüyle bilişimsel gözetim olarak adlandırılan gözetim uygulamalarında, kişisel verilerin çeşitli yazılımlarca toplanıp, veritabanlarında muhafaza edilip, dijital ortamda otomatik olarak gruplanıp bilgi ve istihbarata dönüştürülmesi sürecinde insan faktörünün devreye girip girmediği de önemli bir sorudur. Eğer bu süreç bireylerin müdahalesine açık ise diğer bir soru bu bireylerin kayıtları yorumlama, sorgulama haklarının olup olmadığıdır. Bu durum kişisel verilerin öznel ve objektif olmayan bir değerlendirmeye alındığı anlamına gelecektir ki bu durum etik değildir.
Kişisel verilerin o verilere ulaşabilen kişilerin niyetine bağlı olarak kullanılabileceği izlenimi veya gerçeği de etik anlamda sorunlu taraflardan birisidir. Bu durumla ilgili önceki bölümlerde örnekler verilmiş olup, kurumsal yapıların hatta kamu kuruluşlarının bile ellerindeki verileri başka kurumlarla paylaştıklarından bahsedilmiştir. Kişisel veri dolaşımını hızlandıran ve önüne geçilemez bir hale getiren bu husus, bilişim toplumunu gözetim toplumuna iten temel etkendir. Dolayısıyla bu konu etik çerçevesinde atlanmaması gereken bir husus olarak kendini göstermektedir.
Go here https://steemit.com/@a-a-a to get your post resteemed to over 72,000 followers.
Proje kapsamında daha detaylı bilgi almak için buraya tıklayabilirsiniz.
Cointurk Discord Kanalı
Ayrıca, steemit'te yazı yazarken kullandığınız görsellerin kaynağını eklemeniz gerekmektedir. Görsel kaynağı olmayan yazılar ileride size sıkıntı yaratabilir.
teşekkür ederim
Congratulations @tecnoera! You have completed some achievement on Steemit and have been rewarded with new badge(s) :
Click on the badge to view your Board of Honor.
If you no longer want to receive notifications, reply to this comment with the word
STOPDo not miss the last post from @steemitboard!
Participate in the SteemitBoard World Cup Contest!
Collect World Cup badges and win free SBD
Support the Gold Sponsors of the contest: @good-karma and @lukestokes