Belyaev Tilkilerinde Görülen Yapay Seçilim

kagantrky (62)in #steempress • 6 years ago (edited)

Yapay Seçilim Nedir?

Doğal seçilimin aksine yapay olarak meydana gelen seçilim türüdür. Yapay seçilim, çoğunlukla insanlar tarafında yapılsa da bazı hayvan türlerinde de bilinçli bir biçimde yapay seçilim gözlenmektedir. Yapay seçilimi, halk arasında terimsel olarak ifade etmek belki zor olabilir fakat Dünya genelinde hayvancılık ve tarımla uğraşan insanlar tarafından binlerce yıldır uygulanmaktadır. Bu duruma onlarca örnek vermek mümkündür fakat en kolay anlaşılabilir olan, köpeklerin evrimidir.

Belyaev Tilkilerinde Görülen Yapay Seçilim

Üst tarafta iki farklı görsel bulunmaktadır. İki görselde de farklı tilkiler bulunmaktadır. Alttaki görselde bulunan tilkiler, üstteki tilkinin soyundan gelen yeni nesillerdir. Aynı soydan olmalarına rağmen aralarında çok belirgin farklar olduğu açıkça gözükmektedir. İşte, bu yazının temelini oluşturan da o belirgin farklılıklardır.

Neredeyse herkes tilkilerin vahşi bir hayvan olduğunu düşünür. Ki zaten vahşi yaşama uyum sağlamış canlılardır. Fakat alttaki görselde bir insan ile oynayan tilkiler gözükmektedir. Peki, sizce vahşi yaşama uyumlu olan ve genelde insana hiç yaklaşmayan tilkilerin nasıl bu hale geldiğine dair bir fikriniz var mı?

Tilkilerin, tıpkı evcil köpekler gibi insanlarla oyun oynayan hale gelmesinde kesinlikle kimyasal bir eylem bulunmamaktadır. Yani, biyokimyasal yollarla gen değişikliği gibi etkiler söz konusu değildir. Evet, gen değişikliği vardır fakat bu dolaylı yolla yapılmıştır.

Hayvanları kürkü için öldürmek ve bunun ticaretini yapmak kesinlikle tasvip ettiğim bir olay değil. Bunu çözebilmek için tek yapılması gereken talep etmeyi bırakmaktır. İşte, Belyaev Tilkileri de bu ana sebepten dolayı meydana gelmiştir. 1950'li yıllara gelindiğinde genetik bilimi ile uğraşan Dimitri Belyaev, tilki kürkü ticareti yapan bir çiftlikte çalışmaya başladı. Yabani tilkiler insanlardan korktuğu için sürekli kaçak halde yaşıyorlardı ve her geçen gün onları yakalamak zorlaşıyordu. Bu yüzden Dimitri Belyaev, yabani tilkiler yerine daha evcil tilkilerin yakalanması için çalışmalar yapmaya başladı. Özellikle yavru tilkiler seçilmeye başlandı. Bu yavrular çiftlikte 3 farklı sınıfa ayrıldılar. 3. sınıfta bulunan tilkiler insanlardan korkan ve vahşi davranışlar sergileyen, 2. sınıfta bulun tilkiler bir insan tarafından beslenebilen ve okşanabilen fakat gene de insanlara olumlu bir yaklaşım sergilemeyen, 1. sınıfta bulunan tilkiler ise tıpkı evcil köpekler gibi kendini sevdiren, insanlardan hiçbir şekilde kaçmayan tilkilerden oluşuyordu.

Dimitri Belyaev ve ekibi bilinçli olarak sadece 1. sınıfta bulunan tilkilerin çiftleşmesine olanak sağladı. Yapılan seçici ıslah sonunda tilkilerin davranışlarında gözle görülür farklılıklar gözlenmeye başladı. Hatta 6. nesil sonunda deney ekibi 3 farklı sınıf dışında bir sınıf daha oluşturmak zorunda kaldı. Yeni oluşturulan sınıfta yer alan tilkiler neredeyse tamamen evcil bir köpek gibi davranıyordu. İnsanlar tarafından sevilmek için sanki kıyasıya bir yarış vardı aralarında. Bu durum yaklaşık 30 nesil sonunda tüm popülasyonun %80'inin evcil tilkilerden oluşmasını sağladı.

Yapılan çalışmalar sonucunda en şaşırtıcı durum ise, yapay seçilimin genler üzerindeki etkisiydi. Davranış açısından köpeklere benzediği gibi aynı zamanda görünüm olarak da onlara benzemeye başlamışlardı. Her yeni nesil kürk renginden tutun, kuyruk ve kulaklarının duruşlarına kadar pek çok açıdan köpeklere daha çok benzemeye devam ediyordu. Hatta tilkiler yılda bir kez çiftleşmelerine rağmen 30 nesil sonunda artık köpekler gibi yılda iki kez çiftleşmeye başlamışlardı.

Şaşırtıcı olan şey ise, tilkilerin evcil bir hale gelmesinde etkili olan genler dışında başka genlerde de değişiklikler gözlenmiştir. Örneğin, kuyruk ve kulak yapısı, kürklerin rengi, bir yıldaki çiftleşme oranı... Yani evcilleşmeyi sağlayan genler, bir çeşit genetik sürüklenmeyi de beraberinde getiriyor.

Sonuç

Dimitri Belyaev ve ekibinin başlattığı deney silsilesi günümüzde hala çalışıyor olsa da maddi sıkıntılardan dolayı pek işlevsel değildir. Fakat o yıllarda yapılan deneyler insanlara evrimin nasıl işlediği konusunda pek çok fikir vermiştir.

Yapay seçilim ile davranışsal değişiklikler yapılırken aynı zamanda genetik sürüklenme meydana gelmiş ve pek çok gen değişikliğe uğramıştır. Deney sonunda yapılan gen araştırmalarında 40. nesil ile onların ataları sayılan vahşi tilkiler arasında ortalama 2500 farklı gen dizilimi gözlenmiştir.

Buradan anlaşılması gereken bir diğer durum ise, evrim günümüzde nasıl çalışıyorsa gelecekte de aynı şekilde çalışmaya devam edecektir. Önemli olan bu değişimler olurken gözümüzü bilime kapatmamamızdır.