Czy ludzkość może mieć zbyt dobrze? | Dobre Pytanie

Tekst to riposta do artykułu @kryptojanusz na temat mysiej utopii.

W 1968 roku John B. Calhuon rozpoczął eksperyment mający na celu sprawdzenie, jak będzie wyglądał rozwój osobników danego gatunku, gdy otrzyma wszystko co potrzebne do przeżycia. Co się stanie, gdy grupa zwierząt nie będzie bać się ataku drapieżników, nie będzie szukać wody, czy pożywienia i nie będą musieli widzieć jak ich siostra dostaje 50 twarzy greya na Boże Narodzenie? Eksperyment zwany myszą utopią przyniósł niespodziewane wyniki, które przez wielu zostały zinterpretowane jako obawa przed przetrwaniem rozwiniętej cywilizacji naszego gatunku – ludzi, którzy mają skończyć tak samo.

Eksperyment zaczął się od wpuszczenia czterech par myszy do specjalnie przygotowanego terrarium w kształcie kwadratu. Na ścianach terrarium umieszczono szesnaście tuneli prowadzących do klatek lęgowych, karmników i wody. Dostęp do nich był nieograniczony, jedzenie i woda był gwarantowana dla każdej myszy, a całość była regularnie sprzątana by nie dopuścić do rozprzestrzeniania się chorób. Klatka miała pomieścić prawie cztery tysiące myszy, ale nigdy nie zbliżyła się do tej liczby.

Mimo powszechnej dostępności pożywienia, szybko pojawiły się społeczne podziały wśród zwierząt. Nowe myszy rodziły się w większości w gniazdach dominujących samców, podczas gdy te słabsze nie są w stanie znaleźć sobie partnerki. Fakt, że rozłożenie pożywienia jest równe w każdej części terrarium okazuje się nie mieć żadnego znaczenia. Myszy gromadziły się w konkretnych miejscach, które stawały się coraz bardziej zatłoczone. Z czasem osobników dominujących było coraz mniej, a te słabe radziły sobie coraz gorzej.

Powszechna stała się przemoc, samce rozpoczęli walki między sobą i zignorowali samice, przez co rodziło się mniej nowych mysz. Struktura mysiej społeczności podzieliła się na silne, agresywne myszy i te będące ofiarami ich przemocy, pogryzione i pokryte bliznami. Myszy ofiary były do tego gwałcone przez myszy agresywne. Co nie jest zbyt miłe. To jest jeden z pierwszych odcinków tej serii, a ja mówię o gwałtach. No tak. W następnym odcinku, Pedofilia, dlaczego oni ją lubią? Jak wygląda śmierć z wygłodzenia? Ile kosztował holocaust? Dowiecie się w Dobrym Pytaniu! Albo, może lepiej nie. Nie wiele lepiej działo się u samic, które albo odrzucały swoje młode, albo wchłaniały płody. Porzucone małe myszki nie mają pojęcia o zasadach rządzących mysim społeczeństwem, nie nauczyły się niczego od swoich matek.

Zamiast dojść do limitu 3840 myszy, liczba gryzoni osiągnęła 2200 sztuk, po czym zaczęła stopniowo spadać. Ostatnia mysz urodziła się dnia 920. Pojawił się też nowy rodzaj myszy w naszej małej społeczności. Myszy, które zajmowały się jedynie jedzeniem, spaniem i dbaniem o swoje futro. Takie mysie... mysie pięknisie. Nie interesowały ich inne samice, walka o swoje terytorium, nowy sezon Stranger Things, nie było nic, czym chciałyby się zajmować, poza czyszczeniem i pielęgnowaniem swojego futra. Ostatnie myszy zapomniały zupełnie o koncepcji walki o przetrwanie co sprawiło, że nie robiły niczego, nie potrafiły zareagować na zewnętrzne bodźce i były wyjątkowo głupie. W ten sposób, w ciągu 1588 dni myszy żyjące w utopii, wyginęły.

Calhoun uznał, że głównym powodem wyginięcia myszy było przeludnienie, które łączyło się z rosnącym stresem. Samce zostały zmuszone do ciągłego, nieprzerwanego chronienia swojego terytorium, co sprawiło, że z czasem nie były już zdolne do dalszego działania. Samice były wciąż atakowane przez samce, przez co nie miały szansy na spokojne ułożenie gniazda, więc zaczęły opuszczać swoje młode. Calhuon stworzył termin dla tego zachowania – behavioral sink. Według Calhuona, w wyniku przeludnienia zabrakło ról społecznych, jakie mogły podjąć młode myszy. Rozpad mysiego społeczeństwa ma więc powtórzyć się u ludzi, w sytuacji, gdy w naszym społeczeństwie pojawi się więcej ludzi niż ról, jakie mogą wypełnić. Ludzie rodzący się w takim społeczeństwie będą tak odcięci od rzeczywistości, że staną się niezdolni do podjęcia jakichkolwiek złożonych czynności. Tak, jak utrata podejmowania złożonych działań u myszy była ich końcem, tak samo utrata podejmowania złożonych czynności wśród ludzi będzie końcem ludzkości.

Na szczęście, ludzie mają nieporównywalnie więcej roli do wypełnienia od myszy. Podejmujemy się niezliczonych zawodów, mamy inne obowiązki i inne ambicje. Chcemy więcej od życia ponad worek ziarna i jak najmniejszej liczby kotów w okolicy. No, może chcemy mniej kotów, nie da się spać i straszą w nocy.

Eksperyment zyskał na popularności dzięki swojej pesymistycznej wizji świata, a dzięki tej popularności powstały odmienne hipotezy tłumaczące koniec mysiego raju. Były to hipotezy, które nie miały wiele wspólnego z nauką, a zamiast tego polegały na interpretacji i naginaniu faktów w taki sposób, by potwierdzić swój konkretny zestaw poglądów. Pojawiały się hasła o tym, że myszy miały zbyt dobrze, a cywilizacja niszczy pierwotną potrzebę polowania na zwierzęta, więc trzeba ją zniszczyć. Inni twierdzą, że myszy wyginęły przez złą dystrybucję dóbr, bogaci stawali się coraz bogatsi, a zatrzymać można to wyłącznie przez wprowadzenie komunizmu.

Co nie ma żadnego sensu. Fakt, że jedzenie było powszechnie dostępne nie oznaczał, że nie było powodu do walki, przeciwnie, walki było znacznie więcej z powodu braku miejsca na odpoczynek. A koncept redystrybucji dóbr jest odrobinę zbyt złożony dla myszy, by mógł wpłynąć na ich działania. Do tego klatka dla myszy jest miejscem nienaturalnym, przez to nie mogą zachowywać się naturalnie. Społeczne eksperymenty przeprowadzone w takich warunkach nie posiadają naukowej wiarygodności.

Ale co jeżeli jedna z hipotez jest prawdziwa? jak można walczyć z zagrożeniem wyginięcia ludzkości wynikającego z powszechnego dostępu do wszystkiego, co potrzebujemy by przeżyć? Calhuon kontynuując pesymistyczną wizję rzeczywistości zaproponował państwową regulację liczby ludności. Strategia wykorzystywana przez Chiny, powinna więc być zaadaptowana przez całą zachodnią cywilizacje. Alternatywnie, zważając na znaczenie braku ról w społeczeństwie, można wprowadzić pełne zatrudnienie, niezależnie od tego, czy praca jest potrzebna do czegokolwiek. Wszystko w imię potencjalnego zagrożenia wymyślonego na podstawie eksperymentu przeprowadzonego na myszach. Oznacza to, że jeżeli Calhuon miał rację, nie ma żadnego moralnie właściwego sposobu, by uratować ludzkość przed zbliżeniem się do destrukcyjnej utopii. Każdy scenariusz rodzi przymus stworzenia totalitarnego systemu, który nie pozwala ludziom na posiadanie dzieci, lub zmusza ich do pracy, by nie utracili poczucia przynależności do społeczeństwa. Przymusowe ograniczenie dobrobytu jest złem i żadne państwo zwracające uwagę na swoich obywateli, nie zdecyduje się na taki krok.

John B. Calhuon po latach od swojego eksperymentu uświadomił sobie jak pesymistyczny jest scenariusz, który przedstawił. Nie chciał, by przymusowa regulacja populacji stała się prawdziwym politycznym programem. Przystąpił więc do kolejnych eksperymentów, które dały inne, choć mniej popularnie wyniki. Dzięki badaniom odkrył, że myszy, które miały możliwość rozładowania stresu poprzez kreatywne działania funkcjonowały znacznie lepiej, potrafiły dalej żyć szczęśliwie w swojej społeczności. Zmienił też design terrarium, w taki sposób by dać myszom miejsce na spędzenie czasu w samotności. W ten sposób mroczna przepowiednia o utopii, która doprowadzi do apokalipsy zmieniła się w sugestię, że ciasna zabudowa miejska i brak czasu wolnego może być przyczyną stresu wśród ludzi i zwiększyć szansę na pojawienie się depresji. Kto by pomyślał, że zarządzanie przestrzenią miejską nie jest tak emocjonujące, jak upadek zachodniej cywilizacji.

Wiedząc to wszystko, pozostaje odpowiedzieć na pytanie: Czy ludzkość może mieć zbyt dobrze?

Nie. Co oznacza, że w przyszłości może być tylko lepiej. Co jest miłe, moim zdaniem.

Jak ktoś ma ochotę, może kliknąć poniżej, by zobaczyć ten materiał w formie video