U Zapomnianych Krajan - Media Znad Wilii

No i jest obiecany artykuł z wyprawy na Wileńszczyznę. Z racji na ilość omawianych wątków, własną wygodę oraz nie chcąc was obarczać ścianą tekstu której nie za bardzo jest, jak przeczytać na raz postanowiłem go podzielić na serię mniejszych artykułów, omawiających wyodrębnione tematy. Chciałem, żeby to nie był wpis na zasadzie „wspomnienia z wakacji”, a raczej przy okazji umówić kilka rzeczy znacznie bardziej istotnych niż moja osobista obecność tam, przy czym przyczynkiem do rozważań i omówień będą kolejne wydarzenia z mojej pierwszej (acz na pewno nie ostatniej) wyprawy.

---

Piątek 18 maja bieżącego roku. Wychodzę z pracy wyjątkowo wcześnie o 15.00, godzinę później już jestem w pociągu relacji Kraków-Warszawa. Z Warszawy przesiadka do Białegostoku, do którego docieram późnym wieczorem. Tam odbierają mnie znajomi, przy okazji zapraszając na najgorszy kebab mojego życia (jak ktoś jest z Białegostoku to zapewne wie o jakim lokalu mówię :P). To nocuję i następnego dnia z rana ruszamy na Litwę, po drodze jeszcze łapiąc w Polsce mandat za przekroczenie prędkości.

Polskie radia gubimy jeszcze na Podlasiu. Kilkadziesiąt kilometrów od Wilna łapiemy znowu.

Radio Znad Wilii (Wilia – rzeka, nad którą znajduje się Wilno, dopływ Niemna), bo taką nazwę nosi radiostacja nadająca w Wilnie na częstotliwości 103,8 MHz, jest polską radiostacją założoną jeszcze w 1992 roku. Co zaskakuje, to że jest to radio o wiele bardziej tchnące polskością niż zdecydowana większość radiostacji w rodzimym kraju. Głownie leci muzyka, wśród której nie uświadczymy praktycznie niepolskich kawałków. Leci wszystko, od kawałków mniej znanych po szlagiery, zarówno te starsze jak Perfect po całkowicie współczesne (wyjątkową popularnością wśród Polaków na Wileńszczyźnie cieszy się Sławomir). Oprócz tego wszelkiej maści serwisy informacyjne (dotyczące zarówno spraw Litewskich, tamtejszej Polonii, świata, ale też dość dokładne informacje z Polski) i programy tematyczne.

Radio Znad Wilii nie jest jedyną polską radiostacją na Litwie. Środowiska związane z radiem stoją na stanowisku lojalizmu wobec władz litewskich, co z kolei skonfliktowało ich z Związkiem Polaków na Litwie i powiązaną z nim Akcją Wyborczą Polaków na Litwie które utworzyły własne, zdecydowanie bardziej patriotyczne Radio Wilno (hasło przewodnie „Wszystko co nas łączy! Bóg, Honor, Ojczyzna!”).

Poza dwoma radiostacjami Polacy na Litwie posiadają własna prasę, m.in. Nasz Czas, Nasza Gazeta, Kurier Wileński, Tygodnik Wileńszczyzny czy Magazyn Wileński. Z portali czysto internetowych (poza oczywiście portalami wyżej wspomnianych mediów) na pewno warto wymienić l24.lt.

Czytając Naszą Gazetę w Wilnie

We znaki wdaje się oczywiście zauważalny brak najważniejszego z współczesnych mediów – polskiej telewizji (TVP Polonia i inne telewizje krajowe nie są powszechnie dostępne). Widoczne jest to zwłaszcza w kontekście dialektów języka polskiego na Litwie. W polskich radiostacjach prowadzący mówią zazwyczaj albo czystą polszyzną, albo częściej charakterystycznym dialektem wileńskim (do posłuchania np. tutaj, zwrócicie uwagę na bardzo charakterystyczne wymawianie ‘ł’ jako ‘l’). Dialekt Wileński jest dominujący przede wszystkim w samym Wilnie, na prowincji albo w miejscowościach oddalonych od samego Wilna. Tam mówi się już raczej swoistą mieszaniną polskiego, rosyjskiego i białoruskiego. O ile liczba rusycyzmów jest jeszcze nie dominująca to już sposób akcentowania powodował wielokrotnie sytuacje, że rozmawiając z kimś dopiero po chwili orientowałem się, że nie mówi on do mnie bynajmniej po białorusku.

Dostępność mediów jest tutaj bardzo istotna dla zachowania ciągłości językowej. Zakres dialektu wileńskiego z grubsza pokrywa się z zasięgiem wileńskich radiostacji (a także powszechnym dostępem do telewizji kablowych, gdzie TVP Polonia i inne polskie telewizje występują), poza nim Polacy nie mając możliwości korzystania z mediów polskojęzycznych (a więc osłuchu poprawnej polszczyzny), korzystają głównie z radia i telewizji rosyjskojęzycznych.

Mam nadzieje, że trend rusyfikacji języka polskiego zostanie w dobie współczesnych mediów (np. telewizja satelitarna) i internetu (youtube, powszechny dostęp do radia) odwrócony.

---

Kolejna część reportażu: Rossa