Rysownik doskonały - Pieter Bruegel starszy

Bruegla każdy kojarzy, chociaż prawdopodobnie myli co stworzył Pieter Bruegel starszy co młodszy, a obu tych Piotrów miesza jeszcze z Janami starszym i młodszym. Zresztą sprawa tak naprawdę jest jeszcze bardziej skomplikowana bo słownik artystów ULAN podaje aż trzech Piotrów Brueglów i trzech Janów, a do tego jeszcze Jana Piotra. W sumie notuje dziewięciu Brueglów. Zastanawiam się ilu historyków sztuki na świecie byłoby w stanie cokolwiek powiedzieć o każdym z nich. W każdym razie dzisiejszy wykład Nadine Orenstein, kurator Metropolitan Museum w Nowym Jorku zajmującej się od lat twórczością Pietera Bruegla starszego pozwolił zorientować się w sztuce tego właśnie, zapewne najwybitniejszego przedstawiciela rodu Brueglów. W Polsce mamy obrazy Pietera Bruegla młodszego, Jana I ale nie Pietera Bruegla starszego. Każdy chyba kojarzy jego krajobrazy, zwłaszcza zimowe, wypełnione dziesiątkami małych postaci zajętych swoimi zajęciami.

Ale żeby tworzyć takie obrazy trzeba było nie tylko być świetnym malarzem, ale przede wszystkim rysownikiem. Bruegel (od tego miejsca już tylko Pieter starszy) był obdarzony niezwykłą łatwością rysowania i niezrównanym zmysłem obserwacji. Szacuje się, że ocalało ok. jednego procenta wszystkich jego rysunków. Na łożu śmierci nakazał zniszczyć żonie bardzo dużą cześć swego dorobku, obawiając się, że jego polityczna wymowa może sprowadzić kłopoty dla rodziny. Bruegel zaczynał jako naśladowca Boscha. Do tego stopnia dobrze mu to szło, że robił falsyfikaty (chociaż to pojęcie chyba w XVI wieku nie istniało, w każdym razie w ich sygnaturze widnieje nazwisko Boscha a nie jego własne). Nota bene później wydawcy bez specjalnych ceregieli dawali jego nazwisko na pracach najprawdopodobniej innego autorstwa, zamówionych po to aby skompletować cykl, którego większa część rzeczywiście wyszła spod ręki Bruegla.

Bruegel podróżował do Włoch i w czasie podróży robił szkice krajobrazów, które stały się podstawą wielu górskich widoków w sztuce flamandzkiej i niderlandzkiej.

Oglądając jego obrazy można byłoby sądzić, że Bruegel sam był typem krępego chłopa w berecie na głowie. Nic z tych rzeczy, jego zachowany portret ukazuje dystyngowanego myśliciela w wyszukanym, choć skromnym stroju. Jego dzieła prawdopodobnie posiadają wiele znaczeń, których nie jesteśmy w stanie już dziś odczytać. Pszczelarzy interpretuje się jako alegorię odnowienia kościoła katolickiego, ale czy to trafna interpretacja raczej nigdy się nie dowiemy.

Wśród zaskakujących swoją ponadczasowością prac jest kompozycja zatytułowana po prostu Każdy.

W bardzo ciekawy sposób został omówiony cały „cykl produkcyjny” rycin, sam Bruegel własnoręcznie wykonał tylko jedną. Jednym z najbardziej niezwykłych obiektów, które zaprezentowano była matryca, a właściwie klocek z naniesionym rysunkiem, który zaczęto rytować, ale zrezygnowano.

Czy uznano, że oryginalny rysunek Bruegla jest cenniejszy niż odbitki, jakie mogłyby później powstać? Znaleziono zresztą inny sposób aby je wykonać, bo kompozycja ta pojawia się także na rycinie.