Skarby Łotwy #5: Tautas dziesmas

Pieśni ludowe (łot. tautas dziesmas) to fundament łotewskiej kultury. W kraju nad Dźwiną są niczym lasy - trudno nie mieć z nimi styczności. Wynika to z dwóch czynników: po pierwsze z głęboko zakorzenionej ludowości (ludowe wzory są wszędzie, nawet na chlebie), po drugie z bogatej tradycji muzycznej. Na Łotwie nie ma ludzi, którzy nie śpiewają. Przynajmniej takie można odnieść wrażenie po dłuższym pobycie w tym kraju.

Ot, na przykład, jadę samochodem z babcią i wnukami do Aizkraukle. Jest sobota. Dzieci mają w mieście trening karate. Nagle zaczynają śpiewać. I śpiewają całą drogę. Albo stoję w kolejce do Saeimy (parlamentu) podczas Nocy Muzeów. Kolejka na kilometr. Ludzie się nudzą. Do tego zaczyna padać. Co robią? Śpiewają pieśni ludowe. To samo podczas marszu, który rok w rok organizowany jest przez łotewskich nacjonalistów w Dzień Niepodległości (18 listopada). Nikt nie krzyczy, nie ma żadnego skandowania haseł. Ludzie idą i śpiewają. Pomijam już fakt, że przed marszem zawsze jest koncert. Pochód z kolei kończy się pod Pomnikiem Wolności, gdzie przemawia prezydent i... występuje chór. Można odnieść wrażenie, że bez śpiewu Łotysze nie byliby Łotyszami. Może właśnie dlatego szkoły muzyczne są wszędzie. Na przykład w Skriveri - miejscowości, która liczy 3 tys. mieszkańców. Dla porównania: szkoły muzycznej nie ma nie tylko w śląskiej wsi, z której pochodzę (7 tys. mieszkańców), ale również w pobliskiej Pszczynie (25 tys.), która jest miastem powiatowym. W województwie Śląskim, które zamieszkuje 4,5 miliona mieszkańców są 62 publiczne szkoły artystyczne. Na Łotwie liczącej niecałe 2 miliony jest ich 143.

Świadomość wysokiego poziomu edukacji muzycznej na Łotwie pozwala zrozumieć prawdziwy narodowy fenomen jakim jest odbywające się w Rydze co pięć lat Wszechłotewskie Święto Pieśni i Tańca (łot. Vispārējie latviešu Dziesmu un Deju svētki). To tradycja sięgająca roku 1873. W obecnej formule jest to trwający przez tydzień festiwal, podczas którego cały kraj śpiewa i tańczy. Odbywa się niezliczona ilość koncertów. Najwięcej oczywiście w Rydze, ale nie tylko. Ludzie tańczą na ulicach, w pociągach, wszędzie... XXV edycja zgromadziła 40600 uczestników z 603 zespołów tanecznych, 388 chórów w 224 zespołów wokalnych. Szacuje się, że widownia wszystkich imprez towarzyszących mogła liczyć nawet pół miliona.

Najbardziej spektakularnym elementem festiwalu jest koncert finałowy (łot. noslēguma koncerts). W 2013 roku zgromadził on 70 tysięcy osób (w tym 15400 wokalistów, 700 tancerzy i 1200 muzyków). Opowiadał mi znajomy Łotysz, że "Pūt, vējiņi" odśpiewane podczas Święta Pieśni to był jeden z najbardziej wzruszajacych momentów jego życia. Ale nie tylko na Łotyszach ten festiwal robi wrażenie. Od 2003 roku znajduje się on na Liście Światowego Dziedzictwa Niematerialnego UNESCO. Moim zdaniem trochę późno jak na taki fenomen, ale cóż... lepiej późno niż wcale.

Artykuł napisany w ramach tematu pierwszego 20. edycji Tematów Tygodnia.