Odpowiednio lekka szabla, zbyt lekkie pióro - Pierre Gustave Toutant-Beauregard (cz. II) - Generałowie Wojny Secesyjnej vol. 72

Jadąc z Charlestonu do Richmond, Gustave Toutant Beauregard miał jak najlepsze widoki na swoją wojskową karierę w ramach sił nowo powstałego państwa. Drogę "Małego Napoleona" znaczyły wiwatujące tłumy kierowane entuzjazmem związanym tak ze zdobyciem federalnej instalacji w Fort Sumter przez Luizjańczyka, jak i ogólnym podnieceniem jakie cechowało pierwsze miesiące wojny, o której po obu stronach dominującą opinią było przekonanie o rozstrzygnięciu sporu w błyskawicznym czasie. Komenda jaka czekała w Richmond na "pierwszego paladyna Południa" nie była mu znana, jednak tuż po przyjeździe do nowej stolicy CSA okazało się, że będzie nią tzw. "Linia Aleksandrii", biorąca swoją nazwę od miejscowości, z której spodziewano się Federalnego uderzenia na ważny węzeł kolejowy w Manassass, Wirginia nad rzeką Bull Run.

↑ Żuawi unijnego 69 Pułku Nowego Jorku osłaniający odwrót pod Bull Run 21 lipca 1861 roku (źródło: Wikipedia)

Problemem był fakt, że ok. 20,000 Konfederatów było rozciągniętych w lipcu 1861 roku wzdłuż rzeki nie wiedząc, gdzie spadnie cios liczniejszej, szacowanej na ok. 35,000 armii Północy gen. Irvina McDowella. Jedynym miejscem, z jakiego można było ściągnąć posiłki była żyzna Dolina Shennandoah, gdzie stacjonowała armia (ok. 15,000) gen. Josepha Johnstona - równie ambitnego generała co "Mały Kreol", ponadto posiadającego nad nim starszeństwo. Starszy Johnston w geście dobrej woli oddał planowanie starcia Beauregardowi - nie czuł się bowiem pewnie na nowym terenie. Atak nastąpił 21 lipca, na skraju lewej flanki Konfederatów - tamtejsze trzy brygady były energicznie atakowane przez przeważające siły Niebieskich na Matthew's Hill, gdzie m.in. brygada lubiącego popić gen. Nathana "Shanksa" Evansa kupiła osobliwej diarchii u steru południowej armii tyle czasu przed swoim odwrotem w stronę Henry Hill, by ściągnięto posiłki z prawej, bezczynnej flanki i centrum. Po pierwszych sukcesach Niebiescy tracili wigor - prażące lipcowe słońce oraz tężejący opór wzmacnianych kolejnymi jednostkami Konfederatów wyhamowały tempo natarcia. Beauregard osobiście przemierzał konno linie swoich sił wygłaszając pokrzepiające mowy i wydając rozkazy, podczas gdy Johnston kierował posiłki w odpowiednie miejsca, toteż historycy są zdania, że całokształt bitwy zależał w większym stopniu od Wirgińczyka. Nie umniejsza to jednak faktu, że pierwsza bitwa pod Manassass zakończyła się udanym kontratakiem prowadzonym przez gen. Thomasa "Stonewalla" Jacksona i panicznym odwrotem federalnych do Waszyngtonu. Jeśli paniczny odwrót sparaliżował północną armię na kilka dni, zwycięstwo miało podobny skutek na Południu - radość z łomotu spuszczonego McDowellowi uniemożliwiała zarządzenie pościgu i być może zajęcia stolicy Północy.

↑ Kadr z filmu "Bogowie i Generałowie" (reż. Ronald Maxwell) przedstawiający "Stonewalla" Jacksona i jego brygadę (źródło: youtube.com)

I tutaj krył się zalążek upadku "Bory'ego", który w swoim przekonaniu władał piórem tak biegle, jak generalską szablą - raport z bitwy opublikowany w jednym z południowych periodyków, a sporządzony przez "Małego Napoleona" sugerował w jasny sposób, że pościg udaremniły decyzje prezydenta Jeffersona Davisa, który zjawił się na polu bitwy ku konsternacji obecnych generałów. Davis był człowiekiem, w którego oczach takie zachowanie znaczyło tyle, co spalenie wszelkich "zbędnych" mostów między dwoma dżentelmenami, Davis nie mógł oczywiście pozbyć się od razu kłopotliwego pisarza chodzącego w glorii dwóch zwycięstw, a ten na dodatek snuł, w przekonaniu prezydenta i generalicji, utopijne plany inwazji na Maryland czy otwarcie kwestionował dobrą wolę odpowiedzialnego za zaopatrzenie armii przyjaciela Davisa - gen. Luciusa B. Northropa. Znużony atmosferą zimowych kwater opodal Richmond "Bory" prosił o przeniesienie do rodzimego Nowego Orleanu - spodziewał się desantu Unii właśnie na tym odcinku w najbliższym czasie, ale jego prośba została odrzucona.

Niemniej jednak otoczony entouragem złożonym z byłych gubernatorów i senatorów w charakterze dobrowolnych aide-de-camps, mający za powiernika niewolnika z Karoliny Południowej oraz hiszpańskiego golibrodę i sługę, kompensujący sobie zimowy brak militarnych wyzwań rosnącą niecierpliwością pióra, musiał odejść. Nie tyle z armii, co z konkretnego teatru działań, gdzie jego działalność powodowała wzmożone niepokoje w łonie armii. Decyzją Davisa Beauregard został przeniesiony 14 marca 1862 roku na Zachód, gdzie miał się sprawdzić w charakterze zastępcy gen. Alberta Johnstona na czele Armii Missisipi, która miała nie dalej niż miesiąc od tej daty przeżyć swój straszliwy chrzest bojowy próbując udaremnić połączenie Armii Tennessee gen. Ulyssesa Granta z Armią Ohio gen. Don Carlosa Buella.