Stacja Dyneburg #5: Gród Platerów.

Krasław. Niewielkie, niepozorne miasto znajdujące się nieco ponad 40 kilometrów na wschód od Dyneburga. Położone nad malowniczo płynącą rzeką Dźwiną urzeka swoim urokiem i klimatem już na pierwszy rzut oka. Drugi rzut pozwala stwierdzić, że warto się tutaj zatrzymać chociaż na kilka godzin i przekonać na własne oczy, że nie jest to jedynie kolejna miejscowość na trasie do białoruskich miast: Połocka i Witebska ale również kolejny duży historyczny symbol oddziaływania polskości na ziemiach dzisiejszej Łotwy.

A wszystko przez tych Platerów.

Platerowie byli rodem szlacheckim pochodzącym z terenu dzisiejszej Republiki Federalnej Niemiec. Osiadłszy na terenie Inflant z czasem ulegli wpływom polskim i już jako polski ród szlachecki swoim zaangażowaniem na stałe zapisali się na kartach historii m.in. poprzez swoje zaangażowanie w walki narodowowyzwoleńcze podczas powstań od kościuszkowskiego po styczniowe. Pierwsze skojarzenie wśród wielu z nas rodzi bohaterska Emilia Plater walcząca w Powstaniu Listopadowym, Ci którym było dane odwiedzić dyneburską twierdzę na pewno kojarzą nazwisko hrabiego Leona Broel-Platera straconego w jej okolicach za udział w Powstaniu Styczniowym, którego to pamiątkowa tablica znajduje się na terenie fortyfikacji.

Konkrety. Kosciół.

Krasław na bardzo dobre połączenie autobusowe z Dyneburgiem i to właśnie ten rodzaj transportu wybrałem. Po pojawieniu się na płycie dworca wiedziałem, że prognoza pogody nie kłamała i trzeba liczyć się z możliwością opadów deszczu mimo, że wciąż jeszcze świeciło słońce i było bardzo ciepło. Musiałem ustalić priorytety i postawić na konkrety. A pierwszym z nich był kościół św. Ludwika. Piękna XVIII-wieczna budowla ufundowana przez Platerów zachwyca swoim widokiem już z daleka. Bezpośrednio naprzeciw głównego wejścia stoi figura Matki Boskiej. Podczas wchodzenia do świątyni minąłem Panią której się ukłoniłem a która to za chwilę okazała się być moją przewodniczką. Na początku zasiadłem w ławce i zacząłem przyglądać się szczegółom barokowego wnętrza świątyni. Na mnie osobiście największe wrażenie zrobił monumentalny główny ołtarz z freskiem przedstawiającym motyw św. Ludwika wyruszającego na wyprawę krzyżową. Na bocznej ścianie znajdował się "jakiś" ogromny obraz którego zagadka została rozwiązana za chwilę.
W pewnym momencie rozpocząłem spacer po kościele i kątem oka widziałem Panią którą powitałem przy wejściu nieśmiało idącą w moją stronę. Wyszedłem jej naprzeciw, przedstawiałem się jako "turysta z Polski" i spytałem czy mówi po polsku. Odpowiedziała, że nie mówi ale dużo rozumie w naszym języku bo jest z pochodzenia pół-Polką i miała również męża Polaka ale lata czerwonego terroru w czasach ZSRR skutecznie "oduczyły" ją korzystania z polszczyzny jako języka użytkowego, nawet w rodzinie. Jedna z wielu bardzo podobnych historii z tych terenów. Pani przewodniczka oprowadziła mnie po kościele, opowiedziała o bohaterach obrazów znajdujących się w bocznych ołtarzach (m.in. św. Roch, św. Stanisław czy św. Jerzy) i na chórze (fundatorzy kościoła) a przede wszystkim odpowiedziała mi na pytanie-zagadkę dotyczące obrazu o którym wspominałem akapit wcześniej. Otóż przedstawia on podobnie jak wspomniany wyżej fresk motyw św. Ludwika wyruszającego na wojnę krzyżową, pochodzi z pracowni Jana Matejki, najprawdopodobniej on również jest autorem szkicu. Dotychczas znajdował się on w głównym ołtarzu, na początku obecnego wieku rozpoczęto jego konserwację, w międzyczasie podczas prac konserwatorskich prezbiterium okazało się, że obraz przykrywa fresk. Podjęto decyzję o renowacji obu dzieł oraz o umieszczeniu płótna na ścianie bocznej. Dalej zostałem zaprowadzony do kaplicy św. Donata w której znajdują się również jego relikwie oraz grobowca Platerów znajdującego się w podziemiach świątyni. Po wszystkim kupiłem suweniry w kramiku prowadzonym przez Panią przewodniczkę, podziękowałem i ruszyłem dalej. Obchodząc zabudowania wokół kościoła zauważyłem tablicę mówiącą o tym, że w latach 1757 do 1844 znajdowało się w nich krasławskie Wyższe Seminarium Duchowne - pierwsza szkoła wyższa na Łotwie.
Potem udałem się na chwilę na cmentarz katolicki i pod znajdującą się nieopodal polską szkołę imienia - rzecz jasna - Hrabiów Platerów. Spędziłem tam dłuższą chwilę ponieważ daszek przed głównym wejściem posłużył mi jako schronienie podczas ulewy.

Kościół pw. św. Ludwika, Krasław

Prezbiterium kościoła pw. św. Ludwika

Park Pałac Majątek.

Kościół to oczywiście nie jedyna pozostałość po działalności rodu Platerów w Krasławiu. Po wjeździe do miasta od strony Dyneburga niemal naprzeciwko mostu drogowego na Dźwinie znajduje się zespół parkowy wraz ze wzgórzem na które prowadzi sieć klimatycznych alejek. Na szczycie znajduje się odnowiony (przynajmniej od zewnątrz) pałac, kilka budynków zaadaptowanych dzisiaj m.in. na muzeum, informację turystyczną i sklep z pamiątkami oraz taras widokowy z cudowną panoramą Dźwiny i okolicy. Spacerując wokół słyszałem bardzo dużo ludzi rozmawiających po łotewsku, przypuszczam, że byli to bardziej przyjezdni niż miejscowi co pozwala zakładać, że Łotysze interesują się takimi miejscami będącymi bądź co bądź dziedzictwem i tożsamością ich ojczyzny. U podnóża góry znajduje się również ulica Hrabiów Platerów - Grāfu Plāteru iela.

Pałac Platerów, Krasław

Panorama Krasławia

Dziedziniec Pałacu Platerów, po prawej stronie dawny budynek gospodarczy pełniący dzisiaj rolę muzeum

Miejscowi Romeo i Julia.

Krasław ma również swoją romantyczno-tragiczną historię.. Na zachodnim skraju miasta, kilkaset metrów od głównej drogi znajduje się Karnicka kalns - "Wzgórze Karnickiego", miejsce samobójczej śmierci Józefa Karnickiego, młodego polskiego oficera. Według miejscowej legendy zakochał się on z wzajemnością w córce hrabiego Platera - Emilii (innej niż ta zaangażowana w Powstanie Listopadowe). Niestety przez wzgląd na pochodzenie, a był on potomkiem zubożałych szlachciców, rodzice Hrabianki nie wyrazili zgody na kontynuację związku. Po nieudanej próbie wspólnej potajemnej ucieczki oboje postanowili popełnić samobójstwo - ona miała wyskoczyć z okna zamkowej wieży wyposażona w zapaloną świecę, on zaś na widok tego miał strzelić sobie w głowę. Otoczenie córki Hrabiego domyśliło się jednak co się święci i w ostatniej chwili została ona zatrzymana przez służących, ktoś w międzyczasie zgasił świecę a Karnicki niestety błędnie odczytał ten sygnał po chwili naciskając na spust broni. Pochowano go dokładnie w miejscu śmierci, po jakimś czasie szczątki przeniesiono do Ewersmujży ale pomnik na wzgórzu pozostał tam do dzisiaj.

Pomnik z krzyżem ku pamięci Józefa Karnickiego

Perła.

Dzisiejszy Krasław dla mnie kolejną perłą w koronie polskiego dziedzictwa na terenie obecnej Łotwy. Jest to ciekawa opcja na spędzenie kilku godzin, być może całego dnia. Sprzyja temu dobre i wygodne skomunikowanie z Dyneburgiem. Małomiasteczkowy klimat i tempo miejscowego życia to dobry klimat do refleksji nad bogactwem historii i miejsc które pozostawił nam szlachecki ród Platerów. Ród który zobaczył w Polsce i polskości coś szczególnego, coś co wybrali i rozwinęli oni jako swoją tożsamość i czego owoce możemy doświadczać do dzisiaj.

Źródła:
http://przegladbaltycki.pl/2345,na-rubiezach-dawnej-rzeczypospolitej-dziedzictwo-platerow.html
http://dzieje.pl/node/63712
http://fundacjatradycji.pl/?page_id=286
https://bunt.com.pl/buntmlodychduchem/162378/-Kraslaw-i-jego-romantyczna-legenda