Wielka Sobota – ogień, woda i słowo

Wielka Sobota. Liturgicznie najbardziej obfity dzień w ciągu roku. Składa się z czterech głównych części – pierwszą jest Liturgia Światła, następnie mamy Liturgię Słowa, Liturgię Chrzcielną, a na końcu Liturgię Eucharystyczną. Wszystkie części wzajemnie się uzupełniają, tworząc liturgiczną całość, jedna część w sposób naturalny wynika z drugiej. Wszystkie one składają się na symbole życia: światło-słowo-woda i uczta. Centrum Liturgii są dwa sakramenty – Chrzest i Eucharystia.

Nabożeństwo Wielkiej Soboty to Wigilia Paschalna – Noc, Wielka Noc, podczas której dokonał się cud Zmartwychwstania. Pascha – czyli przejście, pierwszym było przejście z niewoli egipskiej do wolności, drugim jest przejście z niewoli śmierci do wolności życia, dzięki Zmartwychwstaniu Chrystusa, właśnie w tę noc. Podczas Orędzia Wielkanocnego usłyszymy:

Jest to zatem ta noc, która światłem ognistego słupa rozproszyła ciemność grzechu, a teraz ta sama noc uwalnia wszystkich wierzących w Chrystusa na całej ziemi od zepsucia pogańskiego życia i od mroku grzechów, do łaski przywraca i gromadzi w społeczności świętych. Tej właśnie nocy Chrystus skruszywszy więzy śmierci, jako zwycięzca wzszedł z otchłani.

Światło

iturgia Światła otwiera Nabożeństwo Wielkiej Soboty i powinna zaczynać się po zmierzchu. W całym kościele powinny być zgaszone wszelkie świece i światła. Pierwszym elementem Liturgii Światła jest poświęcenie ognia na zewnątrz kościoła, przy rozpalonym ognisku, które kapłan uświęci specjalną modlitwą.

Kolejnym elementem jest poświęcenie paschału, któremu towarzyszy specjalny obrzęd: kapłan wyryje na nim Krzyż, wypowiadając słowa „Chrystus wczoraj i dziś, początek i koniec”, następnie wyryje litery greckie Alfa i Omega, symbolizujące właśnie początek i koniec, wymawiając je głośno. Następnie wyryje obecny rok ze słowami: „Do niego należy czas i wieczność, Jemu chwała i panowanie przez wszystkie wieki wieków. Amen”. Następnie w paschał wbite zostanie pięć tzw. „gruszek”, które ułożone w Krzyż symbolizują pięć ran Chrystusa. Następnie Paschał zostanie zapalony poświęconym wcześniej ogniem.

Następnie odbywa się procesja ze światłem, podczas której kapłan niosący paschał, będzie się trzykrotnie zatrzymywał, śpiewając „Światło Chrystusa” na co wierni odpowiadają „Bogu niech będą dzięki”. Po drugim wezwaniu ministranci rozniosą wiernym światło z paschału, natomiast po trzecim wezwaniu zapalone zostaną wszystkie światłą w Kościele. Symbolicznie w ten sposób, Chrystus, światłość świata, rozprasza mroki grzechu i śmierci. Zapalone świece symbolizują także oczekiwanie – na Zmartwychwstanie Chrystusa.

Dopełnieniem Liturgii Światła jest exultet – Uroczyste Orędzie Wielkanocne:

Jest to ta sama noc, w której niegdyś ojców naszych, synów Izraela wywiodłeś z Egiptu (…) Ta noc, która światłem ognistego słupa rozproszyła ciemność grzechu (…) Tej właśnie nocy Chrystus skruszywszy więzy śmierci jako zwycięzca wyszedł z otchłani (…) Niech ta świeca płonie (…) Niech jej płomień doczeka wschodu słońca, które nie zna zachodu, Chrystusa, Syna Twojego.

Słowo

Po zakończeniu Liturgii Światła rozpoczyna się Liturgia Słowa. Powinna składać się ona z ośmiu czytań, chociaż dzisiaj często skrócona zostaje do czterech. Pierwsze trzy czytania dotyczą wydarzeń – Stworzenie Świata, Ofiara Abrahama oraz Wyjście Izraelitów z Egiptu. Następnie trzy proroctwa, proroków: Izajasza, Barucha oraz Ezechiela, zapowiadające Zmartwychwstanie Jezusa, nowe przymierze i życie w jego Kościele, do którego zostaniemy dołączeni przez Chrzest Święty. Po każdym z czytań śpiewany jest psalm, który jest naturalną kontynuacją czytania, a także odmawiana jest modlitwa, czytania powinny zostać też poprzedzone krótkim komentarzem. Po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu nadchodzi moment kluczowy, symbolizujący przejście ze śmierci do życia, ze Starego do Nowego Testamentu. Z prawa starego do nowego, ze śmierci do życia. Tym momentem jest uroczyste odśpiewane Gloria – Chwała na Wysokości Bogu. Śpiewowi towarzyszą organy oraz wszelkie dzwony i dzwonki znajdujące się w Kościele. W tym momencie zapala się też świece będące przy Ołtarzu.

Po tym uroczystym momencie następuje krótka modlitwa, a następnie ostatnie czytanie – Epistoła. Jest to fragment listu Św. Pawła Apostoła do Rzymian, w którym mówi on o nowym życiu, jakie otrzymaliśmy w Chrystusie: „Jeżeli bowiem przez śmierć, podobną do Jego śmierci, zostaliśmy z złączeni w jedno, to tak samo będziemy z Nim złączeni w jedno przez podobne Zmartwychwstanie”. Po ostatnim czytaniu, odśpiewane zostanie po raz pierwszy uroczyste Alleluja, a następnie kapłan przeczyta nam fragment Ewangelii o Zmartwychwstaniu.

Całość Liturgii Słowa tworzy harmonijną, spójną i logiczną całość, każde kolejne czytanie jest następstwem poprzedniego, odnoszą się one także do poszczególnych elementów Liturgii Wigilii Paschalnej.

Woda

Szczególne znaczenie w liturgii Wielkiej Soboty zajmuje sakrament Chrztu oraz symbol Wody. Woda, jest elementem potrzebnym do życia, dlatego jest także symbolem życia nadprzyrodzonego. Jest znakiem rozpoczynającym życie Boże w człowieku w sakramencie Chrztu. To właśnie sakrament Chrztu ma szczególne znacznie w liturgii Wieczerzy Paschalnej. Odwołuje się do niego większość słyszanych wcześniej czytań, w szczególności czytanie z Księgi Wyjścia i fragment o przejściu przez Morze Czerwone, a także proroctwo Ezechiela. Czytania te wskazują, że to przez Chrzest, przez symbol pokropienia wodą, otrzymujemy nowe życie ze Zmartwychwstałym Chrystusem.

Liturgia Chrzcielna rozpoczyna się od poświęcenia wody, którą uświęca poświęcony wcześniej ogień. Warto zwrócić uwagę na tą symbolikę – to ogień uświęca wodę a nie odwrotnie. Ważną rolę pełni Litania do Wszystkich Świętych – naszych patronów, których wsparcie przyzywamy we wszystkich ważnych momentach. Odnowimy także przyrzeczenia chrzcielne, wypowiedziane podczas Chrztu przez naszych rodziców i na jego pamiątkę zostaniemy pokropieni nowo poświęconą wodą. Podczas odnawiania przyrzeczeń powinniśmy trzymać zapalone świece. Warto zaznaczyć, że w trakcie Liturgii Chrzcielnej może dojść do udzielenia sakramentu Chrztu, zwłaszcza osobie dorosłej, ponieważ osoby takie, w normalnych warunkach, przyjmują Chrzest tylko w Wielką Sobotę, co jest elementem tradycji. To właśnie tego dnia, w 966 roku, Chrzest przyjmowało także nasze państwo, poprzez swojego władcę – Mieszka I.

Uczta

Nabożeństwo Wigilii Paschalnej zakończone zostanie przez Eucharystię. Zmartwychwstały Chrystus zaprasza nas do swojego stołu, abyśmy mogli w pełni przejść do nowego życia, posilić się jego ciałem. Uczta Eucharystyczna jest dopełnieniem misterium paschalnego, Tak jak Izraelici przed wiekami, tak i my spożyjemy baranka i dopiero wtedy będziemy mogli w pełni cieszyć się nowym życiem w Chrystusie.

Procesja Rezurekcyjna – Tradycyjnie odbywa się ona w Polsce w niedzielę rano, jednakże w sposób naturalny powinna kończyć nabożeństwo Wigilii Paschalnej. Uroczyście niesiona jest na niej monstrancja, a całą procesję otwiera Krzyż oraz figura Chrystusa Zmartwychwstałego. Procesji powinny towarzyszyć dzwony, tradycją jest również używanie karbidu, a w chwili obecnej petard. Procesja kończy się uroczystym Te Deum oraz błogosławieństwem Monstrancją. Msza w Niedzielę jest już później zwykłą Mszą, chociaż o najbardziej uroczystym w ciągu roku charakterze. Jedynym dodatkowym elementem jest uroczysta sekwencja wielkanocna, śpiewana po drugim czytaniu, a przed Alleluja.

Tekst ten kończy krótki cykl poświęcony Liturgii Triduum Paschalnego. Mam nadzieję, że dzięki temu czytelnicy zwrócą większą uwagę na liturgiczną symbolikę tych dni, a także zrozumieją, dlaczego poszczególne elementy w tej liturgii się znajdują.

Tekst opublikowanie pierwotnie na portalu narodowcy.net