Kolekcjonerskie ciekawostki (V), czyli monety polsko-rosyjskie

Kontynuując tematy kolekcjonerskie, o których wspomniałem w moich poprzednich artykułach:

1. Kolekcjonerskie ciekawostki (I)

2. Kolekcjonerskie ciekawostki (II)

3. Kolekcjonerskie ciekawostki (III)

4. Kolekcjonerskie ciekawostki (IV)

Tym razem chciałbym Wam przedstawić kilka ciekawych przykładów monet, które jednocześnie zaliczane są zarówno do numizmatyki polskiej jak i rosyjskiej

czyli monety wybijane dla Królestwa Polskiego, funkcjonującego w ramach Imperium Rosyjskiego w latach 1815 - 1916 de facto i 1918 de jure.

Warto przy tej okazji wspomnieć, że walutą obowiązującą na terenie Królestwa Kongresowego w latach 1815 - 1841 nie był rosyjski rubel, ale złoty polski równy 30 groszom. Co ciekawe była to waluta pełnowartościowa i dużo solidniejsza niż rubel, a emitowany w tym czasie prze Bank Polski pieniądz papierowy był w pełni wymienialny na srebro po stałym kursie, choć rubel w tym czasie wykazywał dosyć istotne odchylenia od parytetu (co oznaczało, że występowały istotne różnice w wartości rubla papierowego i rubla metalicznego, zatem np. 10 rubli w srebrnych monetach było warte sporo więcej niż 10 rubli w banknotach).

Podstawą systemu była jednostka wagowa znana jako grzywna kolońska, odpowiadająca 233,8123 grama. I tak z jednej grzywny czystego kruszcu bito 1300 złotych polskich w złocie lub 86 i 86/125 (86,688) złotych polskich w srebrze. Dodatkowo z cetnara miedzi (51,44 kg) wybijano 600 złotych w monecie miedzianej 1 i 3 groszowej.

Początkowo monety bite dla Królestwa Polskiego miały napisy wyłącznie w języku polskim i polską tytulaturę - przykładem może być pokazana na zdjęciu poniżej moneta o nominale 5 złotych:

wybita za panowania Aleksandra I, który będąc cesarzem rosyjskim nosił także tytuł króla polskiego.

standardowo wybijano:

• 1 i 3 grosze w miedzi
• 5 i 10 groszy w bilonie (srebrze niskiej próby, dokładnie 0.194)
• 1, 2 złotowe w srebrze próby 0.594
• 5 i 10 złotych w srebrze próby 0.868
• 25 i 50 złotych w złocie próby 0.917

skąd takie dziwne, niedziesiętne wartości próby srebra i złota? otóż wynikało to z pewnej tradycji i obowiązującego w tamtych czasach systemu miar i wag, gdzie dla określenia próby srebra używano łutów (czyli szesnastych części - 16 łutów to czyste srebro), a próbę złota określano w karatach (czyli dwudziestych czwartych częściach - 24 karaty to czyste złoto)

po Powstaniu Listopadowym w ramach postepującej rusyfikacji na monetach polskich pojawiły się obok polskich, napisy rosyjskie i nominały w rublach odpowiadające nominałowi złotowemu:

widać to doskonale na przykładzie pokazanej powyżej 10-złotówki, która ma jednocześnie nominał 1,50 rubla.

w tym okresie wybijano jak dawniej drobne monety 1 i 3 groszowe w miedzi oraz 5 i 10 groszówki w bilonie według stempla polskiego, ale monety o nominale 1, 2, 5, 10 i 20 złotych zyskały rublowe nominały i rosyjskie napisy obok polskich.

i tak pojawiły się złotówki oznaczone jako 1 złoty = 15 kopiejek, dwuzłotówki oznaczone jako 2 złote = 30 kopiejek, pięciozłotówki oznaczone jako 5 złotych = 3/4 rubla (75 kopiejek), dziesięciozłotówki oznaczone jako 10 złotych = 1 i 1/2 rubla oraz złote dwudziestozłotówki oznaczone jako 20 złotych = 3 rublom.

stan ten funkcjonował mniej więcej do 1841 roku, kiedy to wybito ostanie monety złotowe, a kilka miesięcy później zrezygnowano z nominałów złotowych i wszelkie rozliczenia prowadzono już tylko w rublach. W praktyce jednak monety złotowe były w obiegu do wybuchu Powstania Styczniowego w 1863 roku, a nominały groszowe nawet dłużej, szczególnie, że z braku odpowiedniej ilości drobnej monety rosyjskiej, Mennica Warszawska monety 10 groszowe z datą 1840 wybijano jeszcze w 1865 roku i obiegały jako odpowiednik 5 kopiejek co najmniej do końca XIX wieku.

Sam zwyczaj rachowania na złote (równe 15 kopiejkom) zachował się do wybuchu I Wojny Światowej i znany jest choćby z Chłopów Reymonta których akcja przypada mniej więcej na koniec XIX, początek XX wieku.

Wszystkie monety z tego okresu są ciekawe, aczkolwiek szczególnie 5 i 10 groszówek, bitych masowo w bilonie do 1865 roku, zachowało się bardzo wiele, więc ich ceny nie są wysokie. Grubsze monety srebrne, szczególnie w bardzo ładnych stanach mogą kosztować jednak grube tysiące, podobnie jak i egzemplarze 25 i 50 zł w złocie, ale cenę konkretnego egzmeplarza można określić tylko po jego dokładnych oględzinach, w szczególności żeby wykluczyć fałszerstwa na szkodę kolekcjonerów, które niestety na rynku występują.

Przegląd monet miedzianych i srebrnych bitych pod panowaniem Aleksandra I obrazuje tablica skopiowana z literatury tematu pochodzącej z epoki, zamieszczona na wstępie mojego artykułu. Te zaś wybijane już za panowania Mikołaja I, choć nadal z portretem poprzednika (Aleksandra I) pokazane są na tablicy poniżej:

Introducing DCLICK: An Incentivized Ad platform by Proof of Click. - Steem based AdSense.

^{Hello, Steemians. Let us introduce you a new Steem B....}