Iwan IV Groźny – szalony car rosyjski

Iwan IV Groźny, wielki książę moskiewski, car Wszechrusi w latach 1547-1584. Pierwszy władca Rosji, który koronował się na cara.

Iwan urodził się w 25 sierpnia 1530 w Kołomienskoje pod Moskwą jako syn księcia moskiewskiego Wasyla III. Już jako trzyletni chłopiec został po śmierci ojca wielkim księciem moskiewskim. Rządy w kraju sprawowali wówczas bojarzy, Iwan zaś był wielokrotnie świadkiem przemocy i gwałtów popełnianych w jego imieniu. Gdy jego wuj Jurij wysunął swoje prawa do tronu, młodego księcia wtrącono do lochu, gdzie miał umrzeć śmiercią głodową. Jego matka, Helena z Glińskich, niezbyt zresztą zainteresowana losem syna, objęła władzę jako regenta i wraz ze swym faworytem – księciem Iwanem Oboleńskim – bez skrupułów eliminowała krewnych mogących zagrozić jej władzy. Niedługo potem nieoczekiwanie zmarła, prawdopodobnie otruta. Tydzień po jej śmierci książę Iwan Oboleński został uwięziony i zagłodzony na śmierć, a jego siostrę, ukochaną nianię Iwana Agrafionę odesłano do klasztoru. W otoczeniu wielkiego księcia, wówczas ośmioletniego, nie było ani jednej osoby, do której mógłby się zwrócić o radę lub pomoc. Bojarzy na przemian albo ignorowali, albo dręczyli Iwana i jego głuchoniemego brata Jurija. Chłopcy chodzili głodni i obdarci. Iwan stał się żebrakiem we własnym pałacu.

Tymczasem w pałacu nasilały się krwawe waśnie, a hordy uzbrojonych ludzi krążyły po pałacu w poszukiwaniu wrogów, często wpadając do mieszkania księcia i niszcząc lub grabiąc, co popadnie. Przemoc słowna i fizyczna, bijatyki, morderstwa stały się dla Iwana elementem codzienności. W 1539 roku zwolennicy księcia Andrzeja Szujskiego napadli na pałac i urządzili obławę na ludzi wiernych Iwanowi. Zaufany doradca Wasyla III, Fiodor Miszurin został bez wyroku sądowego i nawet pozorów procesu pojmany, rozebrany do naga, zawleczony do miejsca straceń i ścięty.

Nieoczekiwanie ukończywszy trzynaście lat, Iwan postanowił się przeciwstawić. 29 grudnia 1543 roku nakazał aresztować okrutnika Szujskiego. Wykonawcy wyroku dobrze zapewne wyczuwając intencję młodego księcia zabili go po drodze, nie ponosząc za to żadnej kary. Iwan na tym nie poprzestał i po rocznej przerwie ponownie przystąpił do ataku. Jeden po drugim kolejni Szujscy tracili majątki, stanowiska i życie. Na dworze władcy zaczęli się pojawiać nowi ludzie, w tym diak Wasyl Zacharow, który przyczynił się do zlikwidowania w 1546 większej liczby opozycji, a tym samym do wzrostu potęgi księcia Iwana.

W 1547 roku Iwan IV został koronowany na cara Rusi, miesiąc później dzwony cerkwi kremlowskich obwieściły Moskwie początek nowej uroczystości – ślubu cara z Anastazją Zachariną-Koszkiną wywodzącą się z możnego rodu, który zasłynął podczas panowania Wasyla III. Małżonkom nie dane jednak było przeżyć w spokoju nawet kilku miesięcy, gdyż niebawem większość Moskwy zniszczyły kolejne fale pożarów. Iwan, aby pozbyć się ostatnich opozycjonistów obarczył za nie winą rodzinę Glińskich. W mieście wybuchło powstanie, a cała rodzina Glińskich została wymordowana. Iwan siłą opanował powstanie oraz stracił jego przywódców. Teraz mógł przystąpić do budowy imperium. Chodź skupiał w swoim ręku władzę, rządził przy pomocy doradców, tzw. Rady Wybranej. Szybko powiększył terytorium państwa o tereny na wschód od Uralu, poniósł jednak klęskę w wojnach z Tatarami krymskimi oraz Litwą. Ukrócił korupcję, ograniczył wpływy bojarów, przeprowadził reformy Cerkwi i armii, wprowadzając nowoczesną formację strzelców. W 1558 roku nawiązał stosunki handlowe z Anglią.

Śmierć carowej Anastazji w 1560 roku, a zwłaszcza pogłoski o jej otruciu, nie tylko pogrążyły cara w rozpaczy, ale też mocno naruszyły jego zaufanie do najbliższego otoczenia. Rozpoczęły się krwawe represje. Swoich najbliższych doradców car skazywał na wygnanie, więził lub po prostu skazywał na śmierć. Rozwiązał Radę Wybraną i zaczął rządzić sam, często uciekają się do terroru. Represje objęły około 4 tysięcy osób, Iwan zaś dawał hojne datki na Kościół, aby duchowni modlili się za dusze jego ofiar. O dziwo, gdy zamierzał w 1564 roku porzucić państwo lud i mieszczaństwo, niechętne bojarom, błagało go o zmianę decyzji.

Iwan zgodził się pozostać. Osiągnął to co chciał : władzę absolutną.
Car stworzył nową instytucję zwaną opriczniną, która składała się z kilku tysięcy osób wybranych głównie z ludzi służebnych. Fanatycznie wierni carowi, ubrani na czarno, na czarnych koniach, z oznakami na czerpaku : miotłą na znak oczyszczenia kraju od zdrady oraz psią głową – znak, że będą kąsać zdrajców jak psy, siali powszechne przerażenie. Mogli zabić każdego na polecenie władcy. Nie wahali się nawet wtargnąć do cerkwi podczas nabożeństwa i zamordować kapłana przed ołtarzem.

Iwan IV przeprowadził się z całą rodziną do Aleksandrowskiej Słobody. Na dworze wprowadził reguły życia klasztornego, choć uczestnictwo w chrześcijańskich obrzędach przeplatało się z sadystycznymi torturami nieprzyjaciół cara. Opricznicy wraz z carem odprawiali tam świętokradcze msze, po których dochodziło do tortur i gwałtów, po czym Iwan padał na ziemię przed ołtarzem wyrażając ogromny żal i skruchę. Można powiedzieć, że niemalże prześcigano się w okrucieństwie. W 1570 roku car dokonał okrutnej rzezi Nowogrodu. Śmierć poniosło wówczas około 60 tysięcy mieszkańców miasta. Do przepływającej obok rzeki Wołchow wrzucono tyle ciał, że woda wystąpiła z brzegów. Nowogród nigdy nie odzyskał już dawnej świetności. W późniejszy czasach podobny los spotkał Psków.

Po dwóch latach nieurodzaju Ruś została dotknięta epidemią dżumy. Jednocześnie na granicę państwa napierali Szwedzi, Turcy, Litwini i Tatarzy krymscy. Narwa przeszła w Szwedzkie ręce, a Tatarzy zajęli Moskwę, jednak najazd tych drugich zdołano odeprzeć. Nieoczekiwanie Iwan zlikwidował opriczninę, powrócił do tytułu księcia moskiewskiego i osadził na tronie tatarskiego księcia, tylko po to, aby go po roku wygnać. Życie Małżeńskie cara również było bardzo osobliwe. W 1561 roku Iwan poślubił kaukaską piękność, ale wkrótce się nią znudził. Dwa lata po jej śmierci w 1569 roku ożenił się z córką kupca, która zmarła dwa tygodnie po ślubie. Podejrzewając, że została otruta Iwan skazał na pal jej brata. Znów się ożenił, lecz już w 1575 roku wysłał żonę do klasztoru. Piąta żona szybko została zastąpiona szóstą. Gdy żonę numer sześć przyłapano z kochankiem wbito go na bal przed jej oknem, zaś ona dołączyła do innej w klasztorze. Gdy odkrył, że jego siódma żona nie jest dziewicą kazał ją utopić. Jedynie ósmej żonie udało się go przeżyć.

Mimo licznych wstrząsów w życiu miłosnym Iwan utrzymywał dobre stosunki ze swym najstarszym synem. Jednak 19 listopada 1581 roku między Iwanem a jego synową wywiązała się sprzeczka. Uderzył synową tak mocno, że poroniła. Pomiędzy ojcem i synem doszło do kłótni, podczas której uderzył syna w głowę metalową laską. Rana okazała się być śmiertelna. Iwan szalał z rozpaczy. Podobno od tamtej pory nigdy już nie zasnął. Ostatnie lata swego panowania Iwan spędził jako opuchnięty, zniedołężniały człowiek. Noszona go w lektyce, gdyż nie był w stanie chodzić o własnych siłach. 18 marca 1584 roku, w czasie przygotować do gry w szachy, Iwan stracił nagle przytomność i zmarł. Niewiele rodzin na Rusi, a właściwie prawie żadna nie przetrwało okresu jego rządów bez szwanku, liczne zostały zaś w całości wymordowane. Potrzebne było wiele wieków, aby zabliźniły się rany zadane krajowi przez jednego z najokrutniejszych władców w jego historii.

Na podstawie : Nigel Cawthorne Stu tyranów, despotów i dyktatorów

Fotografia : https://pixabay.com/pl/rosja-pouchkine-catherine-pa-odzie%C5%BC-1927764/

artykuł dedykuję : @jacekw oraz @veggie-sloth

''Niech żyje bal''

Ponawiam konkurs ! Za każdy znaleziony błąd ( coś głupiego) płacę 0.100 sbd. Kwota jest niższa bowiem błędów jest więcej. Więc proszę o uważne czytanie. :D