Kelebek etkisi teorisi, bir kelebek dünyanın herhangi bir yerinde kanatlarını hareket ettirdiğinde, dünyanın başka bir yerinde bir kasırgaya neden olabileceğini belirten bir teoridir.

Bu size pek de gerçekçi olmayan bir varsayım gibi gelebilir, Bunun gibi hafif bir değişiklik nasıl bir kasırga gibi büyük bir sonuçla sonuçlanabilir?

Size Kelebek Etkisi teorisini gerçek hayatta anlamanıza yardımcı olacak bir örnek vereyim. Bir adam müdürü tarafından kötü muameleye maruz kaldığı bir şirkette çalışıyormuş ve aylarca kibirli patronu tarafından saygısızlık ve mobbing gördükten sonra işi bırakmaya karar vermişti.

_Kaynak

Adam şirketten ayrılmadan önce diğer çalışanlarla konuşmuş. Sonuçta diğer üç kişi de ayrılmaya karar vermiş.

Bu insanlar işi bıraktıkdan sonra da kendi işlerini kurmaya karar vermişler. Bir süre sonra ve yoğun bir çalışmanın ardından, işlerinde çalıştıkları şirket ile rekabet etmeye başlıyorlar ve bu konuda da oldukça başarılı oluyorlar. Şiddetli rekabet baskısı altında, eski şirket ise iflasını ilan etmiş!

Bu örnekte Kelebek Etkisi teorisini rahatlıkla farketmişsinizdir. Tek bir çalışanın kötü muamelesi, şirketin yıllar sonra iflas etmesiyle sonuçlandı.Kelebek Etkisi teorisinin tamamı bunu anlatır aslında. Göze çarpmayan küçük bir değişiklik daha sonra çok büyük sonuçlar yaratabilir.

Kelebek Etkisi Teorisi Nereden Çıkmıştır?

Bu terim aslında Edward Lorenz adında bir Amerikalı matematikçi tarafından işlenmiştir. Lorenz meteoroloji alanında çalışıyordu ve hava koşullarındaki başlangıç koşullarındaki küçük değişikliklerin birkaç gün veya bir kaç hafta sonra çok farklı sonuçlara yol açabileceğini fark etti. Hava şartları iki gün üst üste aynı görünüyor diye, bu, hava durumunun birkaç gün sonra tahmin edileceği anlamına gelmez. Hava, iki günde sadece çok az farklı olabilir ve daha sonra farklı sonuçlara yol açabilir. Bu, Lorenz'e, kelebek metaforunu kullanmasını sağlamıştır.

Küçük bir kelebek, kanatlarını çırparak dünyanın diğer tarafında birkaç hafta sonra kasırgaya neden olabilir.

Bu noktaya gelinene kadar matematikçiler ve bilim adamları, doğayı keşfetmek için fiziki dünyayı tam olarak tanımlayan denklemleri kullanmışlardır. Örneğin, bir sarkacın salınımı öyle bir şekilde tahmin edilebilir ki, zamanın anlatılması için saatlerde kullanılabilir. Matematikçiler tüm sistemlerin aynı olacağını umdular. Sadece hava koşullarının tam olarak tahmin edilebilmesi için doğru denklemleri keşfetmemiz gerektiğini düşünüyorlardı.

_Kaynak

Lorenz'in gösterdiği şey aslında, bazı düşünülen çoğu sistemden çok farklıydı. Şimdi böyle sistemlere kaotik sistemler diyoruz. Bu, başlangıç koşullarındaki çok küçük değişikliklerin çok farklı sonuçlar doğuracağı anlamına gelir. Hava kaotik bir sistemin en ünlü örneğidir, ancak kaos her yerde toplanır ve insan vücudu ve borsa gibi farklı alanlarda bulunabilir.

Kaosun Doğası

Hava durumu sisteminin kaotik doğası nedeniyle, tahminciler sadece 5-10 gün civarında herhangi bir doğrulukla hava durumunu gerçekten tahmin edebilirler. Bu, günümüzün gerçekten güçlü bilgi işlem gücüyle bile, ne kadar ileriye bakabileceğimiz konusunda her zaman sınırlı olacağımız anlamına gelir.

Ancak rastgelelikle kaos karıştırılmamalıdır. Kaotik sistemler genellikle oldukça basit denklemler kullanılarak modellenebilir veya açıklanabilir, bu yüzden genellikle rastgelelikten bahsedilirken kastedilen şey, kaos değildir. Sarkacımızı tekrar ele alalım. Hareketini tam olarak tahmin edebileceğimiz, gerçekten basit bir nesnedir. Şimdi, 'çift sarkaç' denen şeyin içine küçük bir ayar yapalım. Bunu, ilk çubuktan sallanabilen ikinci bir çubuk takarak yapıyoruz.

_Kaynak

Sarkaçların hareketini tanımlayan denklemlerin tam olarak ve büyük bir doğrulukla yazılabildiğini biliyoruz. Bu nedenle, çift sarkaçın tek sarkaç gibi basit bir şekilde hareket edeceğini düşünmek yanlış olur. Çift sarkaç hareketleri tamamıyla kaotik sistem hareketlerine uygundur.

Eğer Lorenz'in bu konuyla ilgili matematiksel denklemlerini bir kağıda çizerseniz, bunların yukarıdan bakınca bir kelebeğe benzediğini görebilirsiniz . Bu bize, kelebek etkisi isminin nereden geldiği konusunda bir fikir verebilir.

---