Małpia medycyna

Orangutany wykorzystują ekstrakty z roślin do łagodzenia bólu kończyn

Medycyna nie jest wyłącznie ludzkim wynalazkiem. Wiele zwierząt, od owadów przez ptaki po ssaki naczelne, leczy się roślinami i minerałami w przypadku infekcji i innych schorzeń. Ekolog behawioralna Helen Morrogh-Bernard z Borneo Nature Foundation poświęciła całe dziesięciolecia na badanie żyjących na tej wyspie orangutanów. Znalazła dowody, że wykorzystują one rośliny w nieznany dotąd sposób.

Podczas ponad 20 000 godzin formalnych obserwacji 10 orangutanów Morrogh-Bernard wraz ze współpracownikami zaobserwowali, że małpy od czasu do czasu żuły pewną roślinę (która nie należy do ich diety), otrzymując pienistą substancję, którą następnie wcierały sobie w futro. Zwierzęta każdorazowo poświęcały nawet do 45 minut na wmasowywanie mikstury w górne lub dolne kończyny. Naukowcy są przekonani, że jest to pierwszy znany przykład stosowania przez zwierzęta powierzchniowego środka znieczulającego.

Lokalni mieszkańcy używają tej samej rośliny – Dracaena cantleyi, niepozornie wyglądającego krzewu o wydłużonych liściach – do leczenia bólu. Współpracownicy Morrogh-Bernard z Czech Academy of Sciences, Univerzita Palackého w Ołomuńcu i Medizinische Universität Wien badali zawarte w niej związki chemiczne. Wyciągi z tej rośliny dodawali do komórek ludzkich, hodowanych w laboratorium, które pobudzali do wytwarzania cytokin – związków, które produkuje układ odpornościowy, wywołujących stan zapalny i dyskomfort. Wyciąg z tej rośliny zmniejszał wytwarzanie wielu rodzajów cytokin, napisali naukowcy w artykule, opublikowanym w listopadzie ubiegłego roku w Scientific Reports.

Wyniki sugerują, że orangutany wykorzystują tę roślinę do zmniejszania stanu zapalnego i leczenia bólu, mówi Jacobus de Roode, biolog z Emory University, który nie brał udziału w badaniu. Takie obserwacje mogą pomagać w identyfikacji roślin i związków chemicznych, pomocnych w opracowywaniu leków dla ludzi, mówi de Roode.

W przypadku stworzeń takich, jak owady, zdolność do samoleczenia się jest niemal na pewno wrodzona. Gąsienice ćmy Pyrrharctia isabella, zarażone pasożytniczymi muszkami, wyszukują i zjadają sunbstancje roślinne, które są toksyczne dla tych muszek. Jednak zwierzęta o bardziej zaawansowanym rozwoju mogą uczyć się takich sztuczek po tym, jak jeden z członków grupy pierwszy dokona odkrycia. Być może na przykład orangutan pocierał roślinami skórę, próbując uwolnić się od pasożytów, i zauważył, że dają one także działanie przeciwbólowe, mówi Michael Huffman, prymatolog z Kyoto University, który nie brał
udziału w tym nowym badaniu. Następnie inne orangutany przejęły to zachowanie. Morrogh-Bernard mówi, że tego typu samodzielne leczenie obserwowano jedynie w południowo-centralnej części Borneo, więc prawdopodobnie zwierzęta tam właśnie się go nauczyły.