CORIOLIS ETKİSİ

---

Coriolis Etkisi deyince akla ilk olarak hava desenlerini etkileyen kuvvet gelmelidir. Ayrıca okyanus akıntılarını da etkiler. Coriolis Etkisi kadar önemli bir şeyi birçok kişi bunu duymamış olabilir, hatta duyanlar da az anlayabilmiştir.

Basit olarak, Coriolis Efekti, Dünya'nın etrafında uzun mesafelere seyahat eden şeyleri (düzlemler veya hava akımları gibi) düz bir çizginin aksine bir eğride hareket ediyor gibi gösterir.

Bu oldukça tuhaf bir olgudur, ama neden basittir: Dünyanın farklı bölümleri farklı hızlarda hareket eder.

Bir Bakalım

[========]

Şöyle düşünün: Dünya'nın bir kez dönmesi 24 saattir. Eğer Kuzey veya Güney Kutbunun tam tepesinde, Sağ bir ayağınız bir tarafa basıyor şekilde ayakta iseniz, ayağınızla dünyanın dönüşü nedeniyle çizeceğiniz dairenin hareketi 24 saat sürer demektir. Bu saatte yaklaşık 0,00005 mil'e tekabül ediyor.

_Kaynak

Şimdi daha aşağılara, yani tam olarak ekvatorun oraya gidelim. Bu defa işler değişecek. Dünyanın kendi etrafında dönmesi yine 24 saat fakat bu defa, dünyanın etrafında o çemberi çizebilmeniz için kat ettiğiniz yol 6 metreden hooop! 40,233,600 metre'ye çıkıyor. Yani 40 bin km yol katediyorsunuz.

_Kaynak

Aynı süre içinde hareket etmek için daha kısa mesafe demek, kutuplarda daha yavaş hızların var olması anlamına gelmektedir. Yani aslında ekvatordan ne kadar uzak olduğumuz, bizim dünya ile birlikte, dünya üzerinde dönüş hızımızı belirler. Ekvatordan ne kadar uzaktaysak, o kadar yavaş hareket etmekteyiz demektir.

Bir De Düz Çizgiden Sapma Olayı Nedir? Ona Bakalım.

İnanılmaz hızlı bir trenle gidiyorsun ve elinde bir top var. Yanından senden daha yavaş giden bir treni geçiyor onda da bir sepet var. O elindeki topu geçerken karşı (yavaş) trendeki sepete atmak istiyorsun. İyi de bir atıcısın bu arada! Tam sepet karşına geldi. Fırlattın elindeki topu. Atışının tam da hedefi bulmasını bekliyorsun ki, o da ne! Top inanılmaz bir şekilde sapıyor gidiyor. Bunun nedeni, topun sadece hedef doğrultusunda değil, aynı zamanda treninin yönüne (ve hızına) doğru ilerlemesidir.

_Kaynak

Şimdi de bu trenlerin dünyanın farklı enlemlerinde olduğunu ve başka bir kırmızı tren daha eklediğini varsayalım. Kuzey ve güneydeki tropiklerde bulunan trenler kırmızı ve ekvatordaki de mavi tren olsun. Kırmızı trenler mavi trenden daha yavaş gidiyor. Unutmayın, ekvatordan ne kadar uzaklaşırsanız, o kadar yavaş hareket edersiniz. Şimdi bir de aşağıdaki resimde olduğu gibi, bütün bunlara ek olarak, trenlerimizi gerçek dünyanın şeklinde yerlerine koyarak düşünelim. Trenler hala farklı hızlarda hareket ediyor, ama şimdi birbirlerine paralel olarak Seyahat ediyorlar.

_Kaynak

Her ne kadar kırmızı trenler mavi trene göre daha yavaş gidiyor olsa da, daha kısa bir mesafede seyahat ettikleri için, kuşbakışı görünüme göre aynı hızda oldukları görülürdü. İşte bunlar hep referans çerçevesi :)) Bu, trenden trene atılan top örneğiyle aynı şey aslında.

Bir kuşun gözünden olay şöyle görünecekti:

_Kaynak

Coriolis Etkisine günlük yaşamımızdan bir başka örnek de çocuk parklarındaki yatay dönme dolaplardan verilebilir. Bilirsiniz, bir çok çocuk o dönen silindir şeklindeki dönme dolaba biner. İçlerinden en güçlü olanlarından biri (genelde abi ya da abladır), ortadaki dümene benzeyen şeyle dönme dolabı döndürür ve hız yapar. Bütün bebeler de çok eğlenir :))

İşte siz de hiç bir çocuk yokken bir parka gidin. O dönme dolabı şöyle hızlıca bir döndürün. Elinizde de teniz topuna benzer bir top olsun. Bu topu dönme dolabın bir tarafından şöyle bowling topu yuvarlar gibi tam karşıya doğru yuvarlayın. Top hiç bir zaman tam sizin karşınıza gelen yerden dışarı çıkmaz. Coriolis Kuvvetinden dolayı saparak (sağa, ya da sola) dışarı çıkar.

Coriolis kuvveti, aslında gerçekte var olmayan ama dolaylı bir etkinin sonucu olan bir kuvvettir. Fizikte böyle kuvvetlere 'Pseudo-kuvvet' yani "yalancı kuvvetler" denilmektedir.

İşte Coriolis Kuvvetinden kaynaklanan saptırma denilen şey bu! Hava akımları, hava ile itilen okyanus akıntıları ve uçaklar gibi uzun mesafelere seyahat eden her şey Coriolis Etkisinden dolayı saptırılır! Ne kadar tuhaf değil mi?

BENİ TAKİP EDİN