Böğürtlen: Kendi Küçük Faydası Büyük Olan Sevimli Meyve

Pazar tezgahlarında görmeye başladığımız meyvelerden biri de böğürtlendir. Gerçi bakmakla yetindiğimiz tabiri şu andaki duruma daha çok uyuyor çünkü rekor fiyatıyla böğürtlen pazarın en pahalı meyvesi :) Bugün reyhanımı ayırmayı unutan amcayla konuşurken gözüm yan tezgahtaki böğürtlenlere takıldı. 100'er gram olarak küçücük kutuların içinde satıyorlar, hesaplayınca kilosu 15 liraya geliyor. Pazarcı herhalde espri olsun diye "al reçel yaparsın" deyince gülümsedim. Gözümün önünde böğürtlenin bol bulunduğu bir memlekette geçen çocukluk yıllarım ve annemin özel ritüeller halinde gerçekleştirdiği böğürtlen reçeli yapma günlerinden kalma tatlı anılar canlandı. Ve arkasından toplayıp tozlu tozlu yerken her defasında özel taktikler geliştirmeme rağmen çizikler içinde kalan kollarım aklıma geldi. Güzel günlerdi ama sanırım kendimden bahsetmeyi bırakıp bugünkü yazımın baş kahramanı olmayı hak eden böğürtlene geçsem iyi olur.

Böğürtlenin ana vatanı Kuzey Amerika'dır. İlk olarak 19. yüzyılın başlarında burada yetiştiriciliğine başlanmış ve 50-60 yıl kadar sonrasında Avrupa ülkelerinde kültür bitkisi olarak yer almaya başlamıştır. Tabii öncesinde eski dönem insanları tarafından yabani halde yetişen böğürtlenlerin toplanıp şifalı özelliklerinden yararlanıldığı tarihi kaynaklarda yer almaktadır. Örneğin modern tıbbın kurucularından biri olarak bilinen Paracelsus'un eserlerinde bir takım hastalıkların iyileştirilmesi için böğürtlen meyvesi ve yapraklarından hazırlanan reçetelere rastlamak mümkündür.

Günümüzde böğürtlenin 200'den fazla çeşidi bulunmaktadır ve geliştiriciler tarafından sürekli yeni çeşitler üzerinde çalışmalar yapılmaktadır. Yapılan çalışmalarla soğuğa dayanıklı böğürtlen çeşitleri geliştirilmiş ve bu sayede bitkinin soğuk memleketlerde de yetiştirilmesi mümkün olmuştur. Bana denk gelmese de dikensiz çeşitlerinin de ortaya çıktığı araştırmalarım sonucunda edindiğim bilgiler arasındadır.

Böğürtlen yakın akrabası ahududuya göre çok daha fazla verimli bir meyvedir. Haziran gibi çiçek açmaya başlar ve yaz boyunca çiçeklenir. Yazın son aylarında aynı anda çalılıklarda hem çiçek hem olgun ve ham meyvelerine rastlamak mümkündür. Lezzetli ve sevilen bir meyve olan böğürtlen zengin içeriği sayesinde sağlığımıza olan çok sayıda faydası ile de adından söz ettiriyor.

Böğürtlenin Başlıca Faydaları

Böğürtlenin meyvesi, kökleri ve yaprakları eski dönemlerden beridir faydalı özellikleri ile bilinmekte ve kullanılmaktadır. İçerisinde E, PP, C, B grubu vitaminleri, magnezyum, demir, potasyum ve fosfor gibi mineraller, pektinler, organik asitler, antioksidanlar ve diğer yararlı maddeler bulunmaktadır.

• Böğürtlen soğuk algınlığı ile ortaya çıkan yüksek ateşi düşürür, hastanın durumunu iyileştirir, iltihaplardan vücudu kurtararak iyileşmeyi hızlandırır.

• Damarları temizleme özelliğine sahiptir, ayrıca damarları güçlendirir ve daha esnek hale getirir.

• Sinir sistemine de faydalıdır. Beyindeki kan dolaşımını hızlandırır, hafızayı güçlendirir ve stresten kurtulmaya yardımcı olur.

• Antioksidan deposu olan böğürtlen vücuttaki yaşlanma etkilerini azaltır, kroniki hastalıkların ve kanserin gelişimini önler.

• Bağışıklık sisteminin güçlenmesine katkıda bulunarak vücudu hastalıklara karşı daha güçlü yapar.

• Kalbe faydalıdır, ödemi azaltır, kalp kaslarını güçlendirir, tansiyonun dengelenmesine yardımcı olur.

• Böğürtlenin bir diğer bilinen özelliği de idrar söktürücü olmasıdır. İdrar yollarını temizleyerek iltihapları azaltır.

• Ağız iltihaplarında böğürtlen çayı ile yapılan gargara olumlu etki gösterir. Bu çay ayrıca dişeti, dil ve boğaz iltihaplarında faydalıdır.

• Böğürtlen içeriğinde bulunan C vitamini ve antosiyanin maddesinden dolayı göz sağlığına olumlu etki eder. Yaşlılıkta ortaya çıkan katarakt ve makula dejenerasyonu gibi rahatsızlıkların oluşma riskini azaltır.

• Lif içeriği ile böğürtlen sindirim sisteminin yardımcısıdır. Bağırsakların çalışma verimini artırır ve kolon kanseri riskini azaltır.

• İçeriğinde bulunan kalsiyum ve diğer faydalı maddeler sayesinde böğürtlen kemik sağlığına olumlu etki eder.

• Böğürtlen düşük kalorili ama tok tutan bir meyvedir. Bu özelliğinden dolayı kilo vermek isteyenler böğürtleni diyet programlarına dahil edebilirler.

---

Böğürtlenin Yan Etkileri

Böğürtlen duyarlılığı olan kişilerde alerjiye yol açabilir. Olgunlaşmamış böğürtlen tüketimi kabızlığa neden olabilir.

Ayrıca aşırı böğürtlen tüketimi ishal yapabilir.

Böğürtlen tanen içeren bir besindir. Bu maddeye karşı hassasiyeti bulunan kişilerde kusma ve mide bulantısına neden olabilir.

---

Böğürtlen Reçeli

Böğürtleni çiğ olarak tüketmek daha faydalıdır, ancak reçeli ve kompostosu da vücuda olumlu etki gösterir. Böğürtlen reçeli soğuk algınlığı sırasında kullanılabilir. Kalp damar sistemine, kan basıncına ve böbreklere iyi gelir.

Böğürtlen reçeli yapımı kolay olan reçellerden biridir. Reçel yapımı için bir kilo böğürtlen, 900 gram şeker ve yarım limon yeterlidir. Önce geniş bir tencereye dikkatlice yıkanıp suyu süzülmüş böğürtlenler konulur ve üzerine toz şeker dökülür. Bu şekilde böğürtlen suyunu salana kadar 2 saat kadar bekletilir.

Böğürtlenler suyunu saldıktan sonra tencere ocağa alınıp kaynatılır ve altı kısılıp 20 dakika kadar pişirilir. Bu sırada ara ara tencereyi sallamak ve oluşan köpüğü almak gerekir. En son limonun suyu sıkılıp ilave edilir ve 2 dakika kadar daha tutulduktan sonra ateşten alınır. Sıcak reçel kavanozlara doldurulup, kapakları iyice kapatılır ve ters çevrilir.

---

Böğürtlen Kompostosu

Böğürtlenden güzel kokulu ve renkli komposto yapılabilir. Gereken malzemeler 200 gram böğürtlen, 2 litre su ve 150 gram şekerdir. Sadece bu malzemeler yeterlidir, başka meyve eklemeye gerek yoktur.

Kompostoyu hazırlarken vitaminleri ölmesin diye böğürtlenleri kaynatmayacağız. Su ve şeker karıştırılır, bir tencereye eklenir ve ateşe koyulup kaynatılır. İçine böğürtlen eklenir ve ateşten alınır. Soğutulduktan sonra tüketime hazırdır. Şekerin miktarını isteğe göre artırıp azaltabilirsiniz.

---

Böğürtlen Yaprakları

Meyvesi gibi böğürtlenin yaprakları da şifa kaynağıdır. Yaprakların içeriğinde yer alan antioksidan maddeler bağışıklığı güçlendirerek vücudu kanser ve diğer hastalıklara karşı dirençli hale getirir.

Böğürtlen yaprakları cilde parlaklık kazandırır. Yapraklar ve çiçeklerinden kaynatılarak hazırlanan demlemelerin içerisinde eller bekletilerek el banyosu uygulanır.

Şifalı meyvenin yapraklarının ayrıca ishali durdurucu etkisi vardır. Bu sorunu ortadan kaldırmak için böğürtlen yaprağı çayı hazırlanıp içilir.

Eski insanların dişetlerini kuvvetlendirmek için böğürtlen yaprağı çiğnedikleri bilinmektedir. yapraklardan hazırlanan gargaralar ağız, dişeti iltihaplarına ve boğaz iltihabına iyi gelir.

Kuru öksürük ve benzeri boğaz şikayetlerinde böğürtlenin taze veya kurutulmuş yapraklarından hazırlanan çay tüketilir.

Halk arasında böğürtlen çayı ayak şişkinlikleri için, vücudu kuvvetlendirici ve idrar söktürücü özelliğinden dolayı ve yüksek tansiyonun düşürülmesi için tüketilir.

---

Böğürtlen Yaprağı Çayı

Böğürtlen yapraklarının faydalı özelliklerinden yararlanmak için taze veya kuru yapraklardan çay yapılıp içilebilir. Pratikliği nedeniyle daha fazla kuru yapraklar kullanılmaktadır. 2 tatlı kaşığı kuru böğürtlen yaprağı bir bardak sıcak suya eklenir ve 10 dakika kadar demlenir. Daha sonra süzülür, bal ve limonla tatlandırılarak içilir.

Yaprağı dışında böğürtlen kökleri de çay yapımında kullanılır. Bu tür çay özellikle basur rahatsızlığı olanlar tarafından hazırlanıp içilir. Çayı hazırlamak için bir yemek kaşığı böğürtlen kökünün üzerine bir su bardağı su ilave edilir kısık ateşte 15 dakika kaynatılır. Daha sonra demlenir ve yemeklerden önce yarım bardak kadar içilir.

---

Images from Pixabay.com

@damla