Kur'an-ı Kerim'de adı geçen gıdalar - # 5 - Deve

Deveden iki, sığırdan da iki. De ki: "İki erkeği mi haram kıldı? Yoksa iki dişiyi mi ya da o iki dişinin rahimlerinin, kendisini kapsadığı (yavruları) mı? Yoksa Allah, bunları sizlere tavsiye ettiği zaman şahid miydiniz?" Hiç bir bilgiye dayanmaksızın insanları saptırmak için Allah'a karşı yalan uydurup iftira düzenden daha zalim kimdir? Şüphesiz Allah, zalimler topluluğunu hidayete erdirmez. (En'am 6/144)

Semud (toplumuna da) kardeşleri Salih'i (gönderdik. Salih:) "Ey kavmim, Allah'a kulluk edin, sizin O'ndan başka ilahınız yoktur. Size Rabbinizden apaçık bir belge (mucize) gelmiştir: Allah'ın bu dişi devesi size bir belgedir; onu salıverin de Allah'ın arzında otlasın, ona bir kötülükle dokunmayın, sonra sizi acı bir azab yakalar" dedi. (A'raf 7/73)

İri cüsseli develeri size Allah'ın işaretlerinden kıldık, sizler için onlarda bir hayır vardır. Öyleyse onlar bir dizi halinde (veya saf tutmuşcasına ayakta durup) boğazlanırken Allah'ın adını anın; yanları üzerine yattıkları zaman da onlardan yiyin, kanaatkara ve isteyene yedirin. İşte böyle, onlara sizin için boyun eğdirdik, umulur ki şükredersiniz. (Hac 22/36)

Bakmıyorlar mı o deveye; nasıl yaratıldı? (Ğaşiye 88/17)

Allah'ın elçisi onlara dedi ki: "Allah'ın (deneme için size gönderdiği) devesine ve onun su içme sırasına dikkat edin." Fakat, onu yalanladılar, deveyi yere yıkıp öldürdüler. Rableri de günahları dolayısıyla 'onları yerle bir etti, kırıp geçirdi'; orasını da dümdüz etti. (Şems 91/13-14)

Deve eti ekşimtıraktır. Tek hörgüçlü erkek deve 400 kilo yada daha fazla olabilir. Çift hörgüçlü deve ise 650 kilo üzerinde olur. Dişi develer 250 ve 350 kilo arasında olur. Hörgüçler dışında deve eti oldukça kuru ve yağsızdır. Hörgüçler ise yağlıdırlar.

Yaş, çeşit ve yaşadıklara bölgeye göre deve günde 3,5 kg ile 35 kg arasında süt veriyor.

Deve etinin en büyük faydası çok doyurucu olmasıdır. Bilinen bir zarar ise kara safraya ve vücutta gereksiz buharlara sebep olur. Lakin tarçın onun bu zararını giderir.

İbn Kayyim der ki: Deve yavrusunun eti, etlerin en lezzetlilerinden, en hoş olanlarından ve besin yönünden en kuvvetlilerinden. Ama deve etini yeme alışkanlığı olmayanlara deve eti iyi gelmez. (Bknz. İbn Kayyim, Zad'ul Mead 4/1991)

Deve eti hakkında maalesef çok fazla kaynak yoktur. Mevcut olan kaynaklarda ise deve etin besin değerleri hakkında çok az bilgi rastlanılır. Birde hayvanın yaşına, cinsne, ağırlığına, yağ oranına ve başka etkenlere göre besin değerlerde çok farklılık görülüyor. Besin değerler ile ilgili elime geçen bilgiler bunlardır:

Besin değerleri	100 gram
Protein	%66 (bana doğru gelmiyor!)
Yağlar	Yağlar g/ %5,79
Kolesterol	44 g
Su	%72
Kaliyum	1008 mg
Magnezyum	56,7 mg
Kalsiyum	27 mg
Fosfor	549 mg
Demir	16 mg
Çinko	15 mg
Sodyum	252 mg
Kadmiyum	19 µg
Krom	0,027 mg
Kobalt	0,006 mg
Molibden	0,103 mg
Nikel	104 mg

Deve sütü hakkında maalesef aynısı geçerlidir. Dünyanın değişik bölgelerde deve sütün içeriklere de değişikler arz etmektedirler. Genel olarak ise deve sütün protein oranı %3,5 ile %4,5 arasındadır, laktos oranı %3,4 ile %5,6 arasındadır ve yağ oranı %3,1 ile %3,5 arasındadır.

Sağlığı koruyan özellikler

· Deve sütü, gözün görme gücünü artırır
· Deve sütü içilmeye devam edilirse kemikli kişileri besler, etlendirir
· Deve yağı konulan yere yılanlar yaklaşmaz
· Devenin tüyleri çocuğun uyluğuna bağlanırsa yatağına işeyen çocuk yatağına işemez
· Deve sütü karaciğeri güçlendirir
· Deve sütü safrayı düzene sokar
· Hava ve suyun zararını telafi eder
· Deve eti kanserden koruyabilir
· Kalp ve damar hastalıkları önler
· Cinsel isteği artırıyor
· Yüksek tansiyondan korur
· Zatüreeden korur
· Solunum ile ilgili hastalıkları önler

Rasulullah (s.a.s.) ve sahabeler (r.a.) deve etini seferde ve hazarda devamlı yemişlerdir. (Zad'ul Mead 4/1991)

İbn Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) pislik yiyen (cellâle) deveye binmekten ve sütünü içmekten men etti." (Ebû Dâvud, Et'ime 25, (3785, 3787); cihad 47, Et'ime 33, Eşribe 14; Tirmizî, Et'ime 24, (1825); Nesâî, Dahâyâ 43, 44; İbn Mâce, Zebâih 11; Muvatta, Edâhi 28)

Bu mevzuda Hattâbî şöyle diyor:
"Cellâle, pislik yiyen deve demektir. Böyle bir alışkanlığı olan devenin etini yemek ya da sütünü içmek tenzihen mekruhtur."

Eslem Mevlâ Ömer İbnu'l-Hattâb (radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Ömer'e: "Binekler arasında kör bir deve var!" dedim. Bana: "Onu bir aileye ver, ondan istifade etsinler" dedi. Ben "O kör olduğu halde (ondan istifade mi olur)?" dedim. "Onu deve sürüsüne katsınlar (otlamaya sürsünler)" dedi. Ben: "İyi ama arazide nasıl yayılacak?" dedim. "Bu hayvan cizye devesi mi sadaka devesi mi?" diye sordu. Ben, "cizye devesi!" deyince: "Vallahi siz bunu yemek istiyorsunuz" dedi. Ben de: "Üzerinde cizye devesi mührü var?" dedim. Bunun üzerine Ömer (radıyallahu anh) devenin kesilmesini emretti ve kesildi. Hz. Ömer'in yanında dokuz adet tabak vardı. Meyve, çerez her ne olsa ondan bu tabaklara koyup Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın zevcelerine gönderirdi. Bu gönderdiklerinin en sonuncusu, kızı Hafsa'ya gönderdiği olurdu. Eğer bunda eksiklik olursa, kendi hissesinden tamamlardı.
İşte bu devenin etinden de o tabaklara koydu ve Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın zevcelerine gönderdi. Bu devenin etinden arta kalanın yemek yapılmasını emretti. Sonra Muhacir ve Ensar'ı ondan yemeye davet etti.'' (Muvatta, Zekât 44, (1, 279)

---

Resimkaynak: 1